Ale czy zawsze tak było? Jak się okazuje, jedzenie słodkości takich jak pączki czy faworki w tłusty czwartek to stosunkowo nowa wersja świętowania tego dnia. Dawniej, owszem, jedzono na tłusto, ale przede wszystkim dania mięsne. Nawet pączki zamiast dżemem czy marmoladą, nadziewano słoniną. Skąd zatem wywodzi się ten zwyczaj i kiedy dokładnie obchodzony jest tłusty czwartek?
Tłusty czwartek 2023. Kiedy dokładnie jest obchodzony?
Tłusty czwartek związany jest z Wielkanocą, a ściślej mówiąc – z Wielkim Postem, który ją poprzedza. Dzień ten bowiem rozpoczyna ostatni tydzień karnawału. W związku z tym, że sama Wielkanoc jest świętem ruchomym, również wszystko to, co z nią związane, nie ma wyznaczonej dokładnej daty w kalendarzu. Tłusty czwartek może zatem wypaść w dniach pomiędzy 29 stycznia a 4 marca. W 2022 roku wypada 16 lutego.
Tłusty czwartek – skąd się wzięła ta tradycja?
Podobnie jak w przypadku wielu innych tradycji kultywowanych w Polsce i części państw chrześcijańskich, również genezy tłustego czwartku można dopatrywać się w dawnych obrzędach pogańskich. W terminie, w którym obecnie zazwyczaj przypada tłusty czwartek, czyli wczesną wiosną, początkowo świętowano odejście zimy. W tym czasie, między innymi w Starożytnym Rzymie, urządzano huczne uczty, na których królowały tłuste potrawy, zwłaszcza mięsne, wszystkiemu towarzyszył zaś obficie lany alkohol. Pojawiały się również wypieki. Jednak, w odróżnieniu od tych, które zjada się dzisiaj na tłusty czwartek, tamte wyrabiano z ciasta chlebowego i faszerowano słoniną.
Silna tradycja tłustego czwartku w Polsce
Tradycja tłustego czwartku szczególnie silnie kultywowana jest w Polsce i to właśnie w naszym kraju istnieje sporo ciekawych zwyczajów oraz podań związanych z tym dniem. Przykładowo w Małopolsce tłusty czwartek związany jest z najprawdopodobniej z fikcyjną postacią burmistrza Combra. Był to bardzo zły człowiek, raczej nielubiany przez poddanych. Jako, że rzekomo zmarł we czwartek, po jego śmierci co roku właśnie w tym dniu organizowano na krakowskim rynku huczną fetę. Wówczas tłusty czwartek wciąż jeszcze był raczej „mięsnym” świętem. Kiedy więc zaczęto jeść słodkości w tym dniu? Jak się okazuje, pierwsze słodkie pączki na tłusty czwartek zaczęto przygotowywać w XVI wieku. Jednak wciąż nie przypominały one tych dzisiejszych. Jedna lub kilka sztuk z całej puli nadziewane były orzechami lub migdałami. Trafienie na pączek z nadzieniem miało być zwiastunem szczęścia i dostatku trwających przez cały następny rok. Pączki przygotowywane z ciasta drożdżowego zagościły na polskich stołach dopiero około XVIII wieku.
Tłusty czwartek w innych krajach?
„Tłusty dzień” obchodzony jest także w innych krajach. Świętowanie nie zawsze jednak dotyczy tej samej daty, co w Polsce. Przykładowo we Włoszech obchodzi się tłusty… wtorek. Święto to nazywa się il Martedi Grasso i przypada na 10 dni przed rozpoczęciem Wielkiego Postu. Podobnie jak w Starożytnym Rzymie, tak i w dzisiejszej Italii, w tym dniu je się przeważnie tłuste mięsa i popija je winem. Można jednak skosztować również słodkości, takich jak np. frittelle. Są to włoskie pączki z nadzieniem z rodzynek i orzeszków pinii. We wtorek przypadający przed Wielkim Postem hucznie świętuje się także w Nowym Orleanie, gdzie tradycyjnie obchodzone jest Mardi Gras.
Tłusty czwartek ma wiele wersji regionalnych. W wielu krajach ma swoje lokalne obyczaje. Wszystko sprowadza się do tego, że trzeba się nażreć
- podkreśla Paweł Loroch.
W Hiszpanii tłusty czwartek nazywa się Jueves Lardero, a przysmakiem przygotowywanym z tej okazji są ciasta Mona i Bizcocho. U naszych zachodnich sąsiadów, Niemców, tłusty czwartek (Weiberfastnacht) jest częściowo wolny od pracy, co wiąże się z rozpoczęciem świętowania o godzinie 11.11. Jedną z tradycji jest przejmowanie miast we władanie przez kobiety i obcinanie mężczyznom krawatów.
Tłusty czwartek - ciekawostki od Pawła Lorocha:
- Inne nazwy tłustego czwartku: zapusty, mięsopust. Historycznie poganie tłustym czwartkiem świętowali odejście zimy.
- Tradycyjnie w tym dniu wypada się objadać. Kto nie zje pączka, ten będzie biedny przez cały rok.
- Unikalną wersją faworków jest mrowisko - regionalny specjał pogranicza litewskiego: chrust sklejony miodem, przesypany makiem, w formie kopca.
- Klasyczny pączek ma ok. 400 kcal, waży 55-70 g i jest smażony na smalcu.
- Dawniej (XVII w) jadano wytrawne pączki nadziewane słoniną, boczkiem i mięsem, obowiązkowo zapijane wódką.
- Od XVIII wieku pączki nabrały lekkości - wprowadzono ciasto drożdżowe.
- Przysłowie: Powiedział Bartek, że dziś tłusty czwartek, a Bartkowa uwierzyła, dobrych pączków nasmażyła.
Małopolska: combrowy czwartek, na wspomnienie krakowskiego burmistrza Combra, który umarł w tłusty czwartek, powodując radość krakowskich handlarek. Od tamtej pory co roku urządzały one combrowy czwartek - taneczną imprezę z zaczepianiem obcych mężczyzn jako atrakcją główną.
- Wariacje światowe: w krajach korony brytyjskiej Mardi Gras to „Pancake Tuesday”. W Polsce tego dnia świętuje się ostatki, jedząc obowiązkowo śledzie.
Najdłuższa kolejka po pączki w Warszawie! Słynną cukiernię odwiedził Filip Chajzer. Zobacz wideo:
Co zjeść na tłusty czwartek? Jakie słodkości są najpopularniejsze w tym dniu?
Tłusty czwartek to oczywiście pączki. W zależności od regionu przepisy na pączki czy inne słodkości na tłusty czwartek mogą się różnić od siebie. Dużą popularnością cieszą się pączki z nadzieniem z dzikiej róży. Jednak w tym dniu w piekarniach można znaleźć również wiele innych wariantów tej popularnej przekąski, np. pączki lub oponki twarogowe.
Inną chętnie wybieraną w tłusty czwartek przekąską są faworki, w niektórych regionach Polski nazywane chrustami lub chruścikami. Są to ciastka przygotowywane na bazie ciasta z dodatkiem kwaśnej śmietany i smażone na głębokim oleju lub smalcu. Mają charakterystyczny, podłużny kształt i są „wywrócone” przez wcześniej wycięty otwór.
Na tłusty czwartek przyrządzane są również róże karnawałowe. Są to ciastka przygotowywane podobnie do chrustów, z tym że z ciasta wykrawa się okręgi o różnych rozmiarach i lekko się je nacina. Następnie układa się je od największego do najmniejszego. Po usmażeniu ciastko dekoruje się dżemem wiśniowym.
Wiersz Władysława Broniewskiego "Tłusty czwartek”
Góra pączków, za tą górą tłuste placki z konfiturą, za plackami misa chrustu, bo to dzisiaj są zapusty. Przez dzień cały się zajada, a wieczorem maskarada: Janek włożył ojca spodnie, choć mu bardzo niewygodnie, Zosia – suknię babci Marty I kapelusz jej podarty, Franek sadzy wziął z komina, Bo udawać chce Murzyna. W tłusty czwartek się swawoli, później czasem brzuszek boli.
Jesteśmy serwisem kobiecym i tworzymy dla Was treści związane ze stylem życia. Pamiętamy jednak o sytuacji w Ukrainie. Chcesz pomóc? Sprawdź, co możesz zrobić. Pomoc. Informacje. Porady.
Zobacz także:
- Tłusty czwartek. Desery dla tych, którzy nie są wielbicielami pączków i faworków
- Kiedy śnią nam się pączki
- Przepis na pyszne wegańskie pączki – poznaj zdrową, roślinną alternatywę tradycyjnego przysmaku
Autor: Adrian Adamczyk/Diana Ryściuk
Źródło zdjęcia głównego: Getty Images