Czym jest udar mózgu?
Udar mózgu to nagłe zaburzenie czynności mózgu, wynikające z niedrożności lub pęknięcia naczynia krwionośnego, co prowadzi do niedotlenienia i obumierania komórek nerwowych. Każda minuta zwłoki oznacza większy obszar uszkodzenia mózgu, dlatego czas reakcji jest kluczowy.
Wyróżniamy dwa rodzaje udarów:
- niedokrwienny - powstaje w wyniku zamknięcia tętnicy i ograniczenia dopływu krwi do mózgu,
- krwotoczny - jest wynikiem wylewu krwi do mózgu lub do przestrzeni otaczającej mózg.
- [Do udaru - przyp. red.] dochodzić może w dwóch mechanizmach. Mechanizm niedokrwienia ośrodkowego układu nerwowego - poprzez zwężenie tętnicy, czy w przypadku miażdżycy, czy w przypadku elementu zatorowo-zakrzepowego. To jest wtedy udar niedokrwienny. Kolejny mechanizm - jest to udar krwotoczny - tętnica pęka, krew wynaczynia się do komórek mózgowych i wtedy one nieprawidłowo funkcjonują - powiedział prof. Piotr Dobrowolski, pełnomocnik ministra zdrowia do spraw Narodowego Programu Chorób Układu Krążenia.
Jak wynika z raportu Narodowego Funduszu Zdrowia, w 2024 roku odnotowano w Polsce 73,7 tys. przypadków udaru niedokrwiennego mózgu, z czego 89 proc. stanowiły udary pierwszorazowe. [1]
Rozpoznaj objawy i reaguj natychmiast
Kiedy nadchodzi udar, objawy pojawiają się nagle i zwykle dotyczą jednej strony ciała. Wystarczy zapamiętać prosty schemat, by je rozpoznać:
- U - utrata mowy, mowa bełkotliwa, niezrozumiała;
- D - dłoń/opadająca ręka, niedowład, brak siły;
- A - asymetria ust, opadający kącik;
- R - reaguj natychmiast: dzwoń 112 lub 999.
Dodatkowo mogą wystąpić:
- zaburzenia widzenia, podwójne widzenie, ograniczenie pola widzenia;
- zawroty głowy, zaburzenia równowagi;
- nagły, bardzo silny ból głowy;
- zaburzenia świadomości.
Nigdy nie czekaj, aż "samo przejdzie". W przypadku udaru czas ma kluczowe znaczenie. Im szybciej zostanie dostarczona pomoc i przyjedzie karetka, tym większe szanse na przeżycie i powrót do sprawności w przyszłości.
Udar – pracujemy na niego latami
Czynniki ryzyka wystąpienia udaru są w dużej mierze zależne od naszego stylu życia. To dobra informacja, bo oznacza, że mamy możliwość zmiany nawyków i wprowadzenia nowych, zdrowych zasad do codzienności.
Do najczęstszych przyczyn udaru mózgu należą:
- nadciśnienie tętnicze;
- cukrzyca typu 2;
- migotanie przedsionków;
- wysoki cholesterol;
- otyłość, w szczególności otyłość brzuszna;
- palenie papierosów;
- spożywanie alkoholu;
- brak aktywności fizycznej;
- przewlekły stres;
- niezdrowy sposób odżywiania;
- niewystarczająca ilość snu.
Udary mają różne konsekwencje. Niektóre osoby mogą mieć problemy z mówieniem lub pisaniem, problemy z pamięcią i koncentracją, niedowład o różnym nasileniu lub porażenie na przykład połowy ciała. Mózg ma jednak zdolność adaptacyjną. Dzięki temu zdrowe komórki nerwowe czasami potrafią przejąć funkcję martwych komórek, jeśli są stymulowane przez różne ćwiczenia.
Powrót do sprawności po udarze wymaga czasu, pracy i pomocy zespołu specjalistów. Kluczową rolę odgrywa rehabilitacja i fizjoterapia - ćwiczenia siły, równowagi i chodu. Ważna jest również terapia mowy oraz wsparcie neuropsychologa.
Jak zmniejszyć ryzyko udaru?
To, co jest dobre dla serca, jest dobre również dla mózgu. Udar i zawał mają wspólne przyczyny, dlatego warto się z nimi rozprawić za jednym zamachem. Jak to zrobić?
Każdy z nas może stosować zasadę "10 dla serca". To proste wskazówki opracowane w ramach Narodowego Programu Chorób Układu Krążenia, które pomagają zadbać o zdrowie serca i są doskonałą profilaktyką przeciwudarową.
- Żebyśmy uniknęli udaru mózgu, powinniśmy pracować na ten dobrostan nie od 40., 50., 60. roku życia, tylko od najmłodszych lat. Już dzieci, edukacja zdrowotna, już dorośli, 18. rok życia. "10 dla serca" - my w ramach Narodowego Programu Chorób Układu Krążenia przygotowaliśmy taki bardzo dobry model samooceny swoich czynników ryzyka, ale sprawczości za własne życie i zdrowie, dlatego, że 6-7 na 10 elementów zależy od nas, nie od żadnych leków. Już dziś możemy się więcej poruszać, mniej zjeść, nie pić alkoholu i już wpływamy na prawidłowy dobrostan układu krążenia - dodał specjalista.
- Bądź aktywny fizycznie.
- Odżywiaj się zdrowo, stosuj zbilansowaną dietę, w której powinny znaleźć się m. in: warzywa, pełnoziarniste produkty, nieprzetworzone produkty naturalne. Jednocześnie ogranicz spożycie, soli, cukrów prostych i wysoko przetworzonych produktów.
- Utrzymuj prawidłową masę ciała.
- Ogranicz spożycie alkoholu.
- Rzuć palenie i ogranicz ekspozycję bierną na dym tytoniowy.
- Dbaj o zdrowy sen.
- Redukuj stres.
- Kontroluj ciśnienie tętnicze.
- Dbaj o poziom cholesterolu.
- Kontroluj poziom glukozy.
Ankieta "10 dla serca"
Aby skutecznie zadbać o serce i układ krążenia, warto skorzystać z nowego narzędzia w aplikacji mojeIKP – ankiety "10 dla serca". Dzięki niej można sprawdzić, czy znajdujemy się w grupie ryzyka udaru lub zawału oraz dowiedzieć się, które obszary zdrowia wymagają poprawy.
Co należy zrobić? Instrukcja krok po kroku:
- Zaloguj się do aplikacji mojeIKP.
- Przejdź do zakładki "Profilaktyka" i wybierz "Ankieta 10 dla Serca".
- Wypełnij ankietę – przygotuj wyniki ostatnich badań, brakujące dane można uzupełnić później.
Następnie otrzymujemy podsumowanie wyników w każdym z obszarów: poziom ryzyka chorób układu krążenia, konkretne rekomendacje, co można zrobić samodzielnie i kiedy udać się do lekarza, a także linki do materiałów edukacyjnych i porad np. Diety NFZ.
- Liczy się czas, liczy się interwencja. Nawet nie liczą się same czynniki ryzyka, ich natężenie, ale długość narażenia na te negatywne czynniki - podkreślił specjalista.
Co ważne, ankieta została opracowana przez lekarzy i ekspertów Narodowego Instytutu Kardiologii w Warszawie
Jedz na zdrowie – dieta DASH
W profilaktyce udaru świetnie sprawdza się dieta DASH - ang. Dietary Approaches to Stop Hypertension – dieta w leczeniu i zapobieganiu nadciśnienia. Jest to sposób odżywiania o udowodnionych naukowo właściwościach prozdrowotnych.
Dieta DASH obniża i reguluje ciśnienie tętnicze krwi, sprzyja poprawie zaburzeń lipidowych, zmniejsza ryzyko wystąpienia i rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, zmniejsza ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2.
Ten sposób odżywiania bazuje na warzywach i owocach, niskotłuszczowych produktach mlecznych, pełnoziarnistych produktach zbożowych, suchych nasionach roślin strączkowych, rybach i owocach morza, chudym drobiu, orzechach i nasionach, olejach roślinnych. Z tego typu produktów można skomponować wiele zdrowych, pysznych i zbilansowanych posiłków, w których znajdą się źródła białka, tłuszczów, węglowodanów i błonnika.
Podsumowanie
Udar mózgu nie wybiera – może spotkać osobę w każdym wieku. Na jego rozwój wpływają zarówno choroby układu krążenia, jak i niezdrowy styl życia prowadzony przez lata. Jednak wiele czynników ryzyka możemy kontrolować sami, poprzez codzienne wybory żywieniowe, aktywność fizyczną i regularne badania. Konieczne jest także rzucenie palenia i ograniczenie spożywania alkoholu.
Ważna jest również wiedza i edukacja. Zapamiętajmy, po jakich objawach można rozpoznać udar. A jeśli wystąpi – reagujmy natychmiast i wezwijmy pomoc pod numerem alarmowym 112 lub 999, bo szybka pomoc ratuje życie. Pamiętajmy - dbając o serce, dbamy również o mózg. To inwestycja w zdrowie, sprawność i własną przyszłość.
Nie oglądałeś Dzień Dobry TVN na antenie? Wszystkie odcinki znajdziesz też na Player.pl.
Zobacz także:
- Miała nie przeżyć, a została wielokrotną mistrzynią świata. Magdalena Andruszkiewicz dostała udaru, mając 29 lat
- 30-latka z udarem czekała na karetkę. "Nie dali córce szansy, żeby mogła żyć"
- Aktorka Alina Kamińska cudem przeżyła: "Nie poznawałam swojego ciała, nie poznawałam siebie"
Przypisy:
[1] https://ezdrowie.gov.pl/portal/home/badania-i-dane/zdrowe-dane/raporty/nfz-o-zdrowiu-udar-niedokrwienny-mozgu
Źródła:
https://ezdrowie.gov.pl/portal/home/badania-i-dane/zdrowe-dane/raporty/nfz-o-zdrowiu-udar-niedokrwienny-mozgu
https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-oddzialow/profilaktyka-udaru-mozgu-sroda-z-profilaktyka-w-ow-nfz,632.html
https://diety.nfz.gov.pl/?view=article&id=49:co-znaczy dash&catid=32&highlight=WyJkYXNoIl0=
https://akademia.nfz.gov.pl/artykuly/rozpoznaj-udar-mozgu
Źródło zdjęcia głównego: Solskin/GettyImages