Noc Kupały - tradycje
Noc Kupały to magiczna noc, kiedy w lasach zakwitają kwiaty paproci. Roślina ta, swoim szczęśliwym znalazcom, zapewnia pomyślny los.
W przenośni szukanie kwiatu paproci to znajdowanie swojego szczęścia
- mówi Igor Górewicz, odtwórca historyczny, zawodowy „Wiking”.
Lato
Rzeczywiście, szukanie paproci w tradycji ściśle wiązało się z poszukiwaniem ukochanej osoby, a nawet z zawarciem małżeństwa. W ten jeden dzień w roku, o świcie, ci, którzy znaleźli kwiat paproci przeskakiwali przez płomienie, co było równoznaczne z zamążpójściem. To jednak niejedyne rytuały związane z Sobótką.
Mama straszyła mnie wodnikiem, żebym nie podchodziła blisko do rzeki. A babcia mówiła, żeby nie wchodzić do wody przed Kupałą
- opowiada Katarzyna Górewicz. Rzeczywiście według wierzeń, demony wodne zaczajały się na śmiałków, którzy nie mogąc doczekać się lata, do akwenów wskakiwali przed Nocą Kupały.
Słowiańska obyczajowość - współczesna Noc Kupały
Katarzyna Górewicz pokochała kulturę słowiańską, a w szczególności motyw Mokosza, czyli słowiańskiej bogini. Na kanwie tych zainteresowań zaczęła tworzyć lalki – motanki.
Mokosz jest dla mnie punktem wyjścia do takiego kobiecego świata, zaczynam go zgłębiać i patrzeć, co ona mi tam przynosi w tym wszystkim. I co to znaczy bycie wiedźmą. Dla każdego to jest coś innego. Przez to robię motanki, lalki słowiańskie, magiczne, dobrych życzeń
- wyjaśnia pani Kasia. Motanki nie mają twarzy.
Bo gdyby miały twarz, zajmowałyby się swoimi sprawami, a mają się zajmować naszymi
- podkreśla.
Skąd wywodzi się tradycja obchodzenia kupały?
Noc Kupały to jeden z najbardziej znanych słowiańskich obrzędów. Nazywana jest świętem ognia, księżyca, wody i płodności, często porównywana jest do walentynek. Jej obchody związane są z letnim przesileniem i przypadają w najkrótszą noc w roku, czyli 22 czerwca. Święto kupały powstało jako połączenie słowiańskiej obyczajowości z chrześcijańską obrzędowością. Zwyczaj kultywowany jest w wielu regionach Polski, ale nie wszędzie pod tą samą nazwą. Jako noc kupały lub kupalnocka funkcjonuje jedynie na Podlasiu i Mazowszu. Na Warmii i Mazurach znana jest jako palinocka, natomiast na Śląsku, Podkarpaciu obchodzona jest jako Sobótka.
Historia nocy kupały sięga X wieku i wiąże się z obchodami pogańskiego święta sobótki, z którym walczył Kościół katolicki. Całkowite zniesienie tych obrządków okazało się niemożliwe, dlatego połączono je z chrześcijańską tradycją. Do dziś nie wiadomo, skąd pochodzi sama nazwa święta. Badacze słowiańskiej kultury nadal nie są w tej sprawie zgodni. Niektóre źródła podają, że jest to związane z imieniem bogini płodności, inne natomiast doszukują się powiązań z rosyjską formą słowa kąpiel. Z tych właśnie powodów patronem nocy kupały został Jan Chrzciciel, który w czasach biblijnych dokonywał chrztów w postaci rytualnych kąpieli.
Istnieje wiele legend dotyczących pochodzenia święta kupały. Jedna z nich odnosi się do jej pogańskiego pierwowzoru, czyli sobótki. Termin ten został nadany przez Kościół katolicki, który uznawał ją za „mały sabat”, oficjalnie wyrażając swój sprzeciw wobec praktykowanej obrzędowości. Jednakże legenda głosi, że obchody miały na celu oddawanie czci pięknej dziewczynie o imieniu Sobótka. Kobieta miała wyjść za mąż za Sieciecha, który przebywał na wojnie. Niestety przed jego powrotem wioska dziewczyny została zaatakowana przez wojska wroga, a Sobótkę śmiertelnie ugodzono w serce. Na pamięć tych zdarzeń, które miały miejsce w noc letniego przesilenia, ustanowiono święto Sobótki, przemianowane później na noc kupały.
Wróżby na noc kupały
Słowiańska obrzędowość jest pełna rytuałów i magii. Noc kupały również jest bogata w wiele mistycznych zwyczajów, których kultywowanie ma zapewnić dobrostan i miłość. Słowianie wierzyli, że wróżby mają magiczną moc, a ich odprawianiu powinny towarzyszyć określone ceremoniały. Dlatego wierzono, że kwiaty potrzebne do wróżb powinny być zebrane w całkowitym milczeniu, a woda musi być wydobyta ze studni, a nie z rzeki. Do rytuałów używano dzikiego bzu, cząbru, szczypiorku, rumianku, bylicy oraz krzewu czeremchy.
Jednym z najpopularniejszych zwyczajów odprawianych w święto kupały jest puszczanie wianka. Według tradycji powinna go upleść każda panna, najlepiej z polnych kwiatów. Wianki muszą być wrzucone do rzeki i popłynąć w stronę kawalerów, których zadaniem jest ich wyłowienie. Ten, który zostanie wyciągnięty jako pierwszy, zapowiada szybki ślub jego właścicielki. Kolejna wróżba również przeznaczona jest dla panien i podobnie jak rytuał wiankowy, odnosi się do spraw małżeńskich. Jej celem jest sprawdzenie wierności męża. Aby się o tym przekonać, należy do szklanego słoiczka włożyć dwie gałązki cząbru i postawić go obok łóżka na całą noc. Jeśli gałązki uschną, mężczyzna odejdzie. Jeśli natomiast pozostaną piękne i żywe, kobietę czeka udane małżeństwo.
Zobacz także:
- Astronomiczne i kalendarzowe lato 2022. Kiedy się rozpoczyna?
- Horoskop tygodniowy. Niektórych czekają intensywne, wypełnione atrakcjami dni
- Co to jest przesilenie letnie? Wyjaśnienie zjawiska
Nie oglądałeś Dzień Dobry TVN na antenie? Pełne odcinki znajdziesz w serwisie Player.
Autor: Anna Mierzejewska
Reporter: Alicja Myśliwiec
Źródło zdjęcia głównego: x-news