- Mechanizm DARVO – to strategia manipulacyjna, w której sprawca zaprzecza winie, atakuje krytykując osobę konfrontującą, a na końcu przedstawia siebie jako ofiarę; pojawia się w związkach, pracy i przestrzeni publicznej.
- Rozpoznawanie i reakcja – pierwszymi sygnałami są zaprzeczanie faktom, kontrataki i przerzucanie winy; skuteczne reagowanie polega na stawianiu jasnych granic, powracaniu do faktów i korzystaniu ze wsparcia zewnętrznego (przyjaciel, terapeuta, mediator).
- Budowanie odporności psychicznej – edukacja psychologiczna, umiejętność stawiania granic, terapia, sport i zdrowe relacje pomagają chronić się przed manipulacją i odzyskać kontrolę nad własnymi emocjami i sytuacją.
DARVO - mechanizm manipulacji, który trzeba umieć rozpoznać
DARVO brzmi tajemniczo, ale to bardzo konkretny mechanizm psychologiczny. To akronim od angielskich słów: Deny (zaprzecz), Attack (zaatakuj), Reverse Victim and Offender (zamień role ofiary i sprawcy). W praktyce oznacza więc strategię obronną stosowaną przez osoby, które nie chcą wziąć odpowiedzialności za swoje zachowania. Zamiast przyjąć krytykę czy konfrontację, najpierw zaprzeczają, że zrobiły coś złego, potem atakują osobę, która je konfrontuje, a na końcu przedstawiają siebie jako ofiarę sytuacji. W efekcie prawdziwa ofiara zaczyna się bronić, tłumaczyć lub wątpić w swoje doświadczenie.
Nie tylko w toksycznych związkach
Choć DARVO jest często omawiane w kontekście przemocy psychicznej czy gaslightingu w związkach, ten mechanizm można zobaczyć również w pracy, w relacjach koleżeńskich, a nawet w przestrzeni publicznej.
- Szef, który na zgłoszoną uwagę o mobbing odpowiada atakiem i oskarża pracownika o "atak na autorytet", stosuje DARVO. Podobnie polityk, który na zarzut nadużyć reaguje przedstawianiem siebie jako ofiary "polowania na czarownice" – powiedział Mateusz Grzesiak.
Kluczowe więc zostaje pytanie, rozpoznać DARVO? Kiedy w naszych głowach powinny pojawić się czerwone flagi? Ekspert zaznacza, że pierwszym symptomem jest sytuacja, w której zamiast rzeczowej rozmowy słyszysz zaprzeczanie faktom ("to się nie wydarzyło"). Drugim alarmem powinien być kontratak – krytyka Twojego charakteru, przesadne emocje, zmiana tematu. W narracji osoba, która zawiniła, nagle staje się ofiarą ("to ja jestem tu krzywdzony"), a Ty jesteś agresorem.
- Typową reakcją ofiary jest poczucie winy i myśl: "Może to ja przesadzam?". To moment, w którym łatwo pomylić zdrową autorefleksję z manipulacją. Różnica jest taka, że autorefleksja prowadzi do zmiany zachowania, a DARVO blokuje rozwiązanie problemu i przerzuca winę – powiedział psycholog.
Jak reagować, gdy bliska osoba doświadcza DARVO
Połową sukcesu jest zawsze rozpoznanie mechanizmu i zatrzymanie emocjonalnej reakcji. Jednak gdy osoba atakująca przerzuca na nas winę ciężko "normalnie" prowadzić konwersację. W takich sytuacjach warto stawiać jasne komunikaty. "Widzę, że teraz rozmawiamy o tym, jak się czujesz, ale wróćmy do faktów" albo "Nie zgodzę się na zmianę tematu – porozmawiajmy o tym, co się wydarzyło".
Ponadto ważne, by realna ofiara miała także wsparcie z zewnątrz – przyjaciela, terapeuty, mediatora. To może pomóc odzyskać perspektywę i upewnić się, że to nie Ty jesteś winny sytuacji.
Budowanie odporności psychicznej
W dzisiejszych czasach rozpoznawanie mechanizmów obronnych i manipulacyjnych staje się kluczowe jako fundament zdrowych relacji. Zdaniem psychologia, tematem tym powinna zostać objęta zarówno edukacja psychologiczna w szkołach, jak i w domach.
- Terapia, sport, zdrowe relacje i umiejętność stawiania granic budują psychologiczną siłę. Im lepszy kontakt z własnymi emocjami i faktami, tym trudniej dać się zmanipulować. W pracy z klientami uczę, by najpierw sprawdzić fakty, potem własne emocje, a dopiero na końcu podejmować działanie - to chroni przed wpadaniem w cudze narracje – wyjaśnił Mateusz Grzesiak.
Na koniec psycholog podzielił się także złotą zasadą: Zapamiętaj: jeśli w konflikcie zamiast rozmowy o faktach nagle to Ty jesteś "winny" wszystkiego, a druga strona staje się "ofiarą", prawdopodobnie właśnie doświadczasz DARVO. Nazwanie tego mechanizmu i powrót do faktów to pierwszy krok, by odzyskać kontrolę.
Zobacz także:
- Czy na pierwszą randkę warto pójść bez makijażu? "Zrobiłam tak, gdy poznałam mojego męża"
- Kobieta zmęczona byciem "menedżerką domu". Czy w związku naprawdę trzeba prosić o pomoc?
- 29-latka podejrzewa przyjaciółkę o flirt z jej narzeczonym. "Pisze do niego w każdej błahej sprawie"
Autor: Nastazja Bloch
Źródło zdjęcia głównego: GettyImages