Zwykle objawy zespołu serotoninowego ustępują po przerwaniu dotychczasowej terapii. Jednak ich nasilenie bywa różne, od postaci łagodnych do ciężkich, ze skutkiem śmiertelnym włącznie. Lekarze wiedzą, jak poważne zagrożenie niesie ze sobą zespół serotoninowy. Co robić więc, aby mu zapobiec? Wiesz, jak rozpoznać zespół serotoninowy? Objawy to nie wszystko.
Kiedy może pojawić się zespół serotoninowy? Występowanie
Zespół serotoninowy rozwija się na skutek zbyt dużej ilości serotoniny w mózgu. Wyróżniamy trzy przypadki, w których może pojawić się zespół serotoninowy . Może on wystąpić:
· jako działanie niepożądane podczas stosowania terapeutycznych dawek leków o aktywności serotoninergicznej (np. po zwiększeniu dawki leku lub zamianie leku);
· w wyniku przedawkowania leku serotoninergicznego (zatrucia);
· na skutek interakcji między lekami wpływającymi na układ serotoninergiczny (podczas stosowania 2 lub więcej leków o działaniu serotoninergicznym).
Leki serotoninergiczne to substancje chemiczne, które nasilają przekaźnictwo w układzie serotoninowym. Należą do nich antydepresanty, hamujące wychwyt zwrotny serotoniny oraz niektóre leki przeciwbólowe, przeciwmigrenowe, antybiotyki, atypowe leki przeciwpsychotyczne, leki przeciwlękowe i normotymiczne.
Nadmierna aktywność układu serotoninergicznego może zostać wywołana w wyniku:
a) zwiększenia podaży L-tryptofanu (prekursora serotoniny);
b) zwiększenia uwalniania serotoniny do przestrzeni synaptycznej poprzez podanie amfetaminy i jej pochodnych;
c) zmniejszenia wychwytu zwrotnego serotoniny na skutek podania antydepresantów z grupy:
· trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych (TLPD), np. klomipraminy, amitryptyliny;
· inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), np. fluoksetyny, fluwoksaminy, sertraliny, citalopramu, escitalopramu, paroksetyny;
· nieselektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny oraz noradrenaliny, pozbawionych działania receptorowego (SSNRI), np. wenlafaksyny;
· inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny z aktywnością antagonistyczną wobec receptora 5-HT2A, np. trazodonu;
d) zmniejszenia wychwytu zwrotnego serotoniny na skutek podania opioidowych leków przeciwbólowych (tramadolu) oraz przeciwkaszlowych (dekstrometorfanu);
e) zahamowania metabolizmu serotoniny przez selektywne i nieselektywne inhibitory monoaminooksydazy (MAO) w wyniku podania antydepresantu (moklobemidu) lub antybiotyku (linezolidu);
f) pobudzenia receptorów serotoninowych przez leki przeciwlękowe (buspiron), przeciwmigrenowe (sumatryptan) i antydepresanty (trazodon).
Zespół serotoninowy jest poważnym powikłaniem leczenia farmakologicznego, najczęstsze opisy wystąpienia tego powikłania dotyczą łącznego stosowania inhibitorów MAO i L-tryptofanu lub inhibitorów MAO i fluoksetyny.
Jakie czynniki predysponują do wystąpienia zespołu serotoninowego?
Do czynników zwiększających ryzyko wystąpienia zespołu serotoninowego należą:
· uszkodzenia śródbłonka naczyń krwionośnych, typowe dla schorzeń układu sercowo-naczyniowego (nadciśnienia tętniczego, miażdżycy naczyń, hipercholesterolemii);
· zwolniony metabolizm leków, towarzyszący chorobom wątroby;
· starszy wiek.
Jak rozpoznaje się zespół serotoninowy? Objawy
Rozpoznanie zespołu serotoninowego opiera się na ustaleniu, że pacjent przyjmuje leki o działaniu serotoninergicznym. Ponadto stwierdza się obecność objawów zespołu serotoninowego , takich jak:
· zmiany stanu psychicznego: splątanie, podwyższony nastrój, śpiączka lub stan przedśpiączkowy, pobudzenie, nerwowość, bezsenność;
· zaburzenia wegetatywne: gorączka, wzmożona potliwość, tachykardia, przyspieszony oddech, bezdech, biegunka, niskie lub wysokie ciśnienie krwi;
· zaburzenia neurologiczne: mioklonie, drżenie, sztywność mięśni, wzmożenie odruchów ścięgnistych, rozszerzenie źrenic, pobudzenie ruchowe, zaburzenia koordynacji ruchów.
Należy wykluczyć, że objawy zespołu serotoninowego wynikają z podstawowej choroby psychicznej lub występowały przed podaniem leku o działaniu serotoninergicznym. Należy ustalić też, czy przed pojawieniem się objawów zespołu serotoninowego pacjent stosował neuroleptyki, jeśli tak, to w jakich dawkach.
Jak wyleczyć zespół serotoninowy? Leczenie i profilaktyka
Postępowanie w zespole serotoninowym polega na wyeliminowania wszystkich leków o działaniu serotoninergicznym oraz wprowadzenia terapii objawowej. Zwykle objawy zespołu serotoninowego ustępują po przerwaniu dotychczasowej terapii. Większość chorych odczuwa poprawę po 24 godzinach, niektórzy mogą wymagać kilkudniowej hospitalizacji.
Specjaliści wiedzą, że zespół serotoninowy niesie poważne zagrożenie. Co robić, by go uniknąć? Przede wszystkim przeciwwskazane jest równoległe stosowanie leków o działaniu serotoninergicznym. Podawanie SSRI można rozpocząć 14 dni po odstawieniu nieodwracalnego inhibitora MAO i co najmniej 24 godziny po odstawieniu odwracalnego inhibitora MAO. Podawanie trazodonu, tramadolu lub tryptanów można rozpocząć 2 tygodnie po odstawieniu inhibitorów MAO.
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN
Źródło zdjęcia głównego: Digital Vision