Co znaczy słowo „koszerne”? Oznacza po prostu „właściwe”. Żywność koszerna to więc jedzenie zgodne z prawem starotestamentowym, które przestrzegane jest przez wyznawców judaizmu. Najwięcej nakazów dotyczy mięsa koszernego, które musi pochodzić od tzw. uboju rytualnego. Wciąż jednak nie każde mięso można zjeść (np. nie istnieje tzw. koszerna wieprzowina).
Więcej:
- Muzyka żydowska – najlepsi wykonawcy i ponadczasowe przeboje
- Polski ambasador zaatakowany w Izraelu
- Kultura żydowska oczami międzynarodowych artystów
Jedzenie koszerne – co to znaczy i jakie są historyczne początki?
Koszerne jedzenie słusznie kojarzy nam się z potrawami żydowskimi. Aby jednak dobrze zrozumieć, co to znaczy koszerne jedzenie, warto znać samo znaczenie tego słowa – „koszerny” w języku hebrajskim oznacza „właściwy”. Jedzenie koszerne to więc jedzenie uznawane za właściwe przez Żydów i nie tylko.
Zasady koszernego jedzenia i to, co znaczy koszerne jedzenie w praktyce, czym powinno się charakteryzować, określane są przez zbiór wykładni Tory, prawa Mojżeszowego, o nazwie Halacha (hebr. ‘droga’). Dla wyznawców judaizmu to święta księga praw, która ma charakter praktyczny. Prawa w niej zawarte czerpią z treści Starego Testamentu. Księga składa się także z pouczeń dotyczących innych sfer życia. Łącznie znajduje się w niej 248 nakazów i 365 zakazów, które powinny obowiązywać w życiu każdego wierzącego Żyda. Warto dodać, że wyznawcy niektórych odłamów judaizmu, np. judaizmu reformowanego, odrzucają całość lub część zasad kuchni koszernej. W samym Izraelu wiele nakazów dotyczących kuchni koszernej podniesionych jest do rangi obowiązującego w tym państwie prawa.
Aby zrozumieć, czym jest koszerne jedzenie, warto spojrzeć na ten aspekt nie tylko od strony duchowej (jako pewien nakaz pochodzący od starotestamentowego Boga judeochrześcijańskiego), lecz również jako sposób bezpiecznego odżywiania się, stworzony w takich czasach i uwarunkowaniach klimatycznych, w których przechowywanie żywności było znacznie bardziej utrudnione, niż dzisiaj. Stąd też prawdopodobnie powstały tak precyzyjne zakazy, które miały na celu m.in. ochronę człowieka przed zatruciem w wyniku spożycia niebezpiecznego rodzaju mięsa. Z drugiej strony, zgodnie ze Starym Testamentem, Bóg nakazał, co można spożywać, a czego nie można (przez osoby uznające Jezusa Chrystusa za Syna Bożego obowiązek ten uznawany jest za przedawniony w ramach idei „Nowego Przymierza”, podobnie jak np. obowiązek ofiar całopalnych, które zostały „zastąpione” eucharystią).
Jedzenie koszerne – zasady i warunki uboju. Czym jest mięso koszerne?
Czym charakteryzują się potrawy koszerne i dieta koszerna? Zasady koszernej żywności dotyczą przede wszystkim mięsa i nabiału. Przestrzegający nakazów Halachy Żydzi mogą spożywać tylko koszerne mięso zwierząt przeżuwających i posiadających racice. Przykładem takich zwierząt są krowy, kozy, owce lub niektóre rodzaje dziczyzny – np. sarny, ale już nie dziki, które nie żują. Żydzi mogą również spożywać ryby mające płetwy i łuski (krewetki czy ośmiornice są zakazane), ptactwo oraz niektóre gatunki historycznie popularnej w regionie Bliskiego Wschodu szarańczy. Za mięso niekoszerne uznawane jest mięso konia, wielbłąda, osła, zająca, świni, ślimaków, jaszczurek i wielu innych gatunków. Co więcej, nie każdy ptak może być koszerny. Przykładem może być orzeł lub jastrząb, których nie można spożywać ze względu na to, że ptaki te używają do polowania pazurów. Zasady dotyczące spożywania nabiału są konsekwencją zasad dotyczących wybranych mięs koszernych. Żydzi mogą spożywać jajka i nabiał, ale tylko pochodzący od wyżej wymienionych zwierząt koszernych.
Zobacz także: Kajakarz, który przywraca pamięć o Żydach
Szczegółowo opisany jest proces uboju zwierząt, określamy mianem uboju rytualnego (hebr. szechita). Oto warunki, które muszą zostać spełnione, aby uzyskać koszerne mięso:
- Zwierzę musi zostać zabite przez zdrowego, dorosłego mężczyznę wiary judaistycznej (określanego mianem rzezaka lub z hebrajskiego – szojcheta).
- Zwierzę przed zabiciem nie może być w żaden sposób ogłuszone, nie może być także chore.
- Rzezak dokonuje uboju za pomocą specjalnego, długiego noża stalowego o lekko zaokrąglonym końcu (hebr. chalaf).
- Śmierć musi nastąpić przez jedno, szybkie i precyzyjne cięcie, przecinające przełyk i arterie zwierzęcia.
- Po przecięciu arterii i przełyku zwierzę wypuszcza się, celem jego wykrwawienia się i śmierci.
Najpopularniejsze dania kuchni koszernej
Kuchnia koszerna gwarantuje istne bogactwo wykwintnych smaków. Jednymi z najpopularniejszych dań koszernych są potrawy rybne (np. gefilte fisz, czyli smażone pulpety rybne lub słynny w Polsce karp po żydowsku), dania mączne, z kaszą i warzywne (np. czulent), a także potrawy mięsne, np. koszerna gęś faszerowana kapustą kiszoną i kasztanami. Ważnym składnikiem kuchni żydowskiej jest soczewica i bób. W wielu przepisach kuchni koszernej znajdziemy także jajka kurze lub perlicze, wykorzystywane w wielu formach.
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN