Pierwszorzędowe cechy płciowe – gonady i ich znaczenie dla organizmu

Lekarz pokazujący narzady
Natali_Mis/Getty Image
Źródło: iStockphoto
Pierwszorzędowe cechy płciowe warunkują wystąpienie niższych cech różnicujących obie płcie. Jeśli na etapie rozwoju pierwszorzędowych cech płciowych pojawi się problem, można zakładać, że przełoży się on także na niższe cechy. Do najczęstszych powikłań na etapie rozwoju pierwszorzędowych cech płciowych należy dysgenezja gonad.

Pierwszorzędowe cechy płciowe, inaczej gonady, to gruczoły płciowe i rozrodcze, które odpowiadają za wydzielanie hormonów płciowych. W efekcie spełniają podstawową funkcję cech płciowych, a więc różnią kobietę od mężczyzny. Oprócz pierwszorzędowych cech płciowych występują jeszcze cechy drugo- i trzeciorzędowe.

Za co odpowiadają pierwszorzędowe cechy płciowe?

Gruczoły te spełniają funkcje płciowe i rozrodcze poprzez wytwarzanie hormonów płciowych. Pierwszorzędowe cechy płciowe to:

  • u kobiet – jajniki wytwarzające komórki jajowe,
  • u mężczyzn – jądra produkujące plemniki.

Pierwszorzędne cechy płciowe są jednym z trzech typów cech płciowych, do pozostałych zalicza się:

  • drugorzędowe cechy płciowe – pozostałe narządy płciowe wewnętrzne i zewnętrzne,
  • trzeciorzędowe cechy płciowe – cechy charakterystyczne dla płci niebędące narządami płciowymi.

Do drugorzędowych cech płciowych zalicza się:

  • u kobiet – pochwa, srom (wargi mniejsze i większe), łechtaczka, macica, jajowody,
  • u mężczyzn – prącie, moszna, nasieniowody, gruczoł krokowy, pęcherzyki nasienne, najądrza.

Do trzeciorzędowych cech płciowych zalicza się:

  • u kobiet – biust, szersza biodra, charakterystyczny rozkład mięśni i tłuszczu, żeński typ owłosienia (mniejsze owłosienie, brak owłosienia na twarzy),
  • u mężczyzn – niski głos, jabłko Adama, szerokie ramiona, większa muskulatura, mniejsza ilość tłuszczu w budowie ciała, męski typ owłosienia (intensywniejsze, zarost na twarzy i podbrzuszu).

Pierwszorzędowe cechy płciowe mają wpływ na wykształcenie się niższych cech płciowych. Zmiany w obszarze trzecio- lub drugorzędowych cech mogą więc stanowić sygnał problemów zlokalizowanych w gonadach.

Kiedy wykształcają się pierwszorzędowe cechy płciowe?

Pierwszorzędowe cechy płciowe, podobnie jak drugorzędowe, powstają w okresie płodowym. Do ich pełnego wykształcenia dochodzi jednak po okresie dojrzewania. Wtedy wykształca się ich ostateczny kształt i są one gotowe do podjęcia docelowej funkcji rozrodczej. W okresie dojrzewania gonady powiększają się i rozpoczynają produkcję plemników u mężczyzn, u kobiet zaś po raz pierwszy dochodzi do procesu owulacji i związanego z nią miesięcznego krwawienia.

Rozwój pierwszorzędowych cech płciowych

Pierwszorzędowe cechy płciowe do 6. tygodnia życia płodu rozwijają się identycznie u obu płci. Płód nie ma jeszcze komórek płciowych, może więc rozwijać się w jednym bądź drugim kierunku. Po 6. tygodniu chromosom Y doprowadza do rozwoju jąder z pierwotnej gonady. W przypadku braku chromosomu Y po kilku tygodniach z pierwotnej gonady rozwijają się jajniki. Dopiero po wykształceniu się gonad, a więc pierwszorzędowych cech płciowych, rusza produkcja właściwych danej płci hormonów, co prowokuje organizmu do dalszego rozwoju w kierunku płci męskiej lub żeńskiej.

VeranoVerde/gGtty Images

Pierwszorzędowe cechy płciowe mają kluczowe znaczenie nie tylko dla prawidłowego rozwoju płci, lecz także całego organizmu.

Zaburzenia pierwszorzędowych cech płciowych – przyczyny

Pierwszorzędowe cechy płciowe mogą ulegać zaburzeniom. Do najczęstszych należą dysgenezja gonad oraz hipogonadyzm. Przyczyną pierwszego rodzaju zaburzeń są choroby autosomalne wynikające z genetycznych zmian miejscowych przy normalnej organizacji chromosomów lub aberracje chromosomalne wynikające z obecności dodatkowego chromosomu X (zespół Klinefeltera) bądź braku/częściowego braku jednego chromosomu X. Hipogonadyzm natomiast może wiązać się z chorobą nowotworową, zaburzeniami chromosomalnymi lub być wynikiem mechanicznych urazów gonad.

Typy zaburzeń pierwszorzędowych cech płciowych

Pierwszorzędowe cechy płciowe mogą zostać zaburzone w wyniku dysgenezji gonad. Wiąże się ona z całkowitą niepłodnością związaną z nieodpowiednio wykształconymi gruczołami płciowymi. W takim przypadku gonady mają najczęściej szczątkową postać pozbawioną oocytów. Hipogonadyzm to natomiast zaburzenie wynikające z niedoczynności gonad objawiające się zaburzoną produkcją gamet oraz hormonów płciowych.

Dysgenezja gonad przyjmuje następujące postaci kliniczne:

  • czysta dysgenezja gonad z kariotypem 46 XX,
  • czysta dysgenezja gonad z kariotypem 46 XY (tzw. zespół Sawyera),
  • mieszana dysgenezja gonad,
  • zespół Turnera.

Wszystkie te zaburzenia skutkować mogą niewykształceniem się niektórych cech płciowych. Nie sprzyjają one również utrzymaniu stabilnej gospodarki hormonalnej organizmu. Zaburzenia w zakresie pierwszorzędowych cech płciowych prowadzą do nieprawidłowej budowy gonad i problemów z płodnością. Objawy problemów z pierwszorzędowymi cechami płciowymi często dotyczą drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych.

Zobacz wideo: Eksperci i edukatorzy są zgodni „To bzdura, że edukacja seksualna to nakłanianie dzieci do seksu”

TVN24/x-news

Zobacz także:

Autor: Adrian Adamczyk

podziel się:

Pozostałe wiadomości