Od ponad roku astronomowie spodziewają się, że gwiazda T Coronae Borealis eksploduje jako tzw. nowa. - Można powiedzieć, że na powierzchni gwiazdy wybucha bomba - twierdzi prof. Joanna Mikołajewska z Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika PAN. Kiedy to może nastąpić? Czy zjawisko będzie widoczne z Ziemi?
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Gwiazda T Coronae Borealis - gdzie się znajduje? Co o niej wiadomo?
T Coronae Borealis (T CrB) to tak zwany układ podwójny, położony niemal 3000 lat świetlnych od Ziemi, w granicach gwiazdozbioru Korony Północnej. Składa się z dwóch zupełnie odmiennych gwiazd: białego karła - niezwykle gęstego obiektu wielkości Ziemi, ale o masie porównywalnej ze Słońcem, który jest pozostałością po wypalonym gwiezdnym rdzeniu - oraz czerwonego olbrzyma, czyli rozległej, chłodnej gwiazdy, której rozmiary są około stukrotnie większe od Słońca i która znajduje się w końcowej fazie swojego istnienia.
Dotychczasowe badania pokazują, że w układzie tym cyklicznie, co około 80 lat, dochodzi do gwałtownej eksplozji termonuklearnej na powierzchni białego karła. W wyniku tego wybuchu układ na krótko staje się tak jasny, że można go dostrzec nieuzbrojonym okiem z Ziemi. Tego rodzaju zjawiska określane są mianem nowych gwiazd, choć w rzeczywistości dotyczą bardzo starych obiektów. Co ciekawe, eksplozja nie niszczy białego karła, co pozwala temu cyklowi powtarzać się wielokrotnie. Udokumentowane wybuchy T CrB miały miejsce w latach 1866 i 1946, dlatego ten konkretny przypadek klasyfikowany jest jako nowa powrotna.
- Biały karzeł, który ma silną grawitację, przechwytuje materię ze swojego towarzysza (donora). Materia ta gromadzi się na jego powierzchni, jest silnie zgniatana, a jak osiągnie masę krytyczną, to następuje wybuch termojądrowy. Można powiedzieć, że na powierzchni gwiazdy wybucha bomba - opisała w rozmowie z PAP prof. Joanna Mikołajewska z Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika PAN.
Kiedy T Coronae Borealis wybuchnie? Co mówią naukowcy?
Naukowcy i miłośnicy astronomii na kolejny wybuch T CrB intensywnie szykowali się już w 2024 roku. Pod koniec 2023 roku zaobserwowano bowiem spadek jej jasności, podobny do tego, który poprzedził erupcję w 1946 roku. Wybuch ten jednak nie nastąpił.
Jak tłumaczy prof. Mikołajewska, eksplozja może nastąpić w każdej chwili, "jutro lub za kilka lat". Jej terminu nie da się dokładnie przewidzieć z kilku powodów.
- Tempo przechwytywania materii przez białego karła nie musi być stałe, bo nie ma gwiazd, które są idealnie stabilne. To ile materii potrzeba, aby nastąpił wybuch, zależy od masy białego karła. Im bardziej masywny, tym mniej materii trzeba zgromadzić na jego powierzchni, żeby doszło do eksplozji. Ważne jest też, jak szybko towarzysz jest w stanie tracić materię. W przypadku T CrB tempo przekazywania masy jest wysokie, to sprzyja częstszym wybuchom - stwierdziła badaczka w rozmowie z PAP.
Co się stanie po wybuchu gwiazdy T CrB?
Wcześniejsze wybuchy T CrB pokazały, że eksplozja ewoluuje bardzo szybko - naukowcy będą więc mieli mało czasu na badania, zanim nowa osłabnie. Zjawisko to może być jednak ciekawe nie tylko dla astronomów, ale również entuzjastów obserwacji nieba. Nową gwiazdę będzie można bowiem zobaczyć gołym okiem z Ziemi.
Z potencjalnymi obserwacjami będzie trzeba się jednak pospieszyć, bo nowa zabłyśnie jedynie na dwie, trzy noce. Przy pomocy lornetki da się ją oglądać nieco dłużej, od momentu wybuchu przestanie być widoczna mniej więcej w ciągu sześciu dni.
- Miejmy nadzieję, że wybuchnie niebawem, i że stanie się to między wiosną a jesienią, bo ta część nieba, na której znajduje się T CrB jest dobrze widoczna właśnie wtedy. Nie będzie najjaśniejszą gwiazdą na niebie, ale gwiazdozbiór, w którym ma wybuchnąć ma tylko jedną gwiazdę o jasności porównywalnej do tej akurat nowej. Zamiast jednej jasnej gwiazdy w Koronie Północnej będą dwie. Zatem trzymajmy kciuki za bezchmurne niebo - podsumowała prof. Mikołajewska.
Zobacz także:
- Najpopularniejsze gwiazdozbiory na niebie – co warto o nich wiedzieć? W jaki sposób je obserwować?
- Jak znaleźć Gwiazdę Polarną na niebie? Dzięki tym wskazówkom rozpoznasz ją bezbłędnie
- Niezwykłe zjawisko na niebie. Do sieci trafiły zdjęcia. "Wygląda jak wniebostąpienie"
Autor: RŁ
Źródło: PAP
Źródło zdjęcia głównego: Thanapol Tontinikorn/GettyImages