Bez wątpienia, wiele osób wielokrotnie słyszało od swoich babć, które pielęgnowały przydomowe ogródki, o Zimnej Zośce i Zimnych Ogrodnikach. Ogrodnicy, zaniepokojeni chłodniejszymi majowymi dniami, obawiają się o zdrowie roślin na swoich grządkach. Ale skąd pochodzą te określenia? Kiedy wypadają chłodne dni w 2025 roku? Jakie przesądy są z nimi związane? Dowiedz się ze strony Dzień Dobry TVN.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Zimna Zośka i Zimni Ogrodnicy - co to jest?
Pod określeniami Zimna Zośka i Zimni Ogrodnicy kryje się zjawisko klimatyczne występujące w środkowej Europie, w tym w Polsce. Dochodzi wówczas do zmiany cyrkulacji i z obszarów polarnych dochodzi do nas zimne powietrze, co wywołuje m.in. ostatnie wiosenne przymrozki.
W tym czasie po utrzymującym się wyżu barycznym następuje zmiana cyrkulacji atmosferycznej i zaczyna napływać niż baryczny, czyli zimne powietrze z obszarów polarnych. Na podstawie badań przeprowadzonych przez Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Jagiellońskiego z lat 1881-1980 wynika, że w tym czasie (między 1 a 25 maja) następuje istotny spadek temperatury z dnia na dzień. Ustalono, że najwyższe, bo aż 34% prawdopodobieństwa wystąpienia ochłodzenia występuje między 10 a 17 maja.
Zimna Zośka 2025 - kiedy będzie?
Zimna zośka wypada co roku 15 maja w imieniny Zofii, stąd nazwa tego zjawiska. W 2025 r. zimna Zośka jest w czwartek. Natomiast zimni ogrodnicy trwają 3 dni. W 2025 przypadają na okres od poniedziałku do środy 12-14 maja. To właśnie w te dni możemy się spodziewać ochłodzenia. Miejmy nadzieję, że później będzie już tylko cieplej.
Czy to zjawisko spowodowane jest zmianami klimatu?
O Zimnej Zośce rozmawialiśmy w Dzień Dobry TVN w 2021 roku, z okazji wspomnienia świętej Zofii (15 maja) i z przyjemnością wracamy do tej rozmowy. Jak zauważył Piotr Stanisławski, bloger naukowy i dziennikarz, wiele ludowych mądrości zasłyszanych od starszych pokoleń bardzo często nie ma pokrycia w rzeczywistości. Inaczej jest właśnie z Zimnymi Ogrodnikami i Zimną Zośką, kiedy faktycznie dni są chłodne, co jest związane z czynnikami przyrodniczymi. Nie zmienia tego nawet ocieplający się klimat.
- Wciąż to się wydaje sprawdzać. Być może te ochłodzenia będą mniejsze, być może te wahnięcia będą nie tak zdecydowane, natomiast w tej chwili wydaje się, że to wciąż funkcjonuje. Podejrzewam, że jeszcze przez jakiś czas na pewno będziemy mogli korzystać z tej pradawnej wiedzy - mówił gość Dzień Dobry TVN.
Zimna Zośka i Zimni Ogrodnicy - skąd pochodzą nazwy?
Tradycyjnymi określeniami tych konkretnych dni są „zimni ogrodnicy”, a ich nazwy pochodzą od wspomnień ich patronów, czyli konkretnych świętych. Tymi ogrodnikami są: św. Pankracy (12 maja), św. Serwacy (13 maja), św. Bonifacy (14 maja). Liturgiczne wspomnienie św. Zofii, męczennicy rzymskiej, wypada z kolei 15 maja i stąd też właśnie określenie „zimna Zośka”. Dzień ten kończy wiosenne chłody. Ze świętem kojarzony jest również św. Izydor, który w tradycji utrwalony jest jako rolnik, patron chłopów.
Mądrości ludowe dotyczące tych świąt
Ze świętami powiązane są różne mądrości ludowe, które zawarte są w przesądach. Brzmią one:
- Pankracy, Serwacy, Bonifacy: źli na ogród chłopacy.
- Na świętego Izydora często bywa chłodna pora.
- Święta Zofija kłosy rozwija.
- Za świętą Zofiją pola w kłos wybiją.
Jak zaplanować prace w ogrodzie w związku z Zimną Zośką?
Znając daty, w których zwykle pojawia się ochłodzenie, można tak zaplanować uprawę roślin, by ustrzec się przed stratami, które mogą spowodować przymrozki. Jest to szczególnie ważne w przypadku roślin (warzyw i kwiatów) bardzo wrażliwych na działanie niskich temperatur. Warto odłożyć ich zasadzenie na czas po Zimnej Zośce, czyli po 15 maja. Dotyczy to między innymi takich roślin, jak pomidory, cukinia, dynia, ogórek, a także zioła i rośliny ozdobne, pochodzące z cieplejszych stref klimatycznych.
Przyjęło się również, że dopiero po Zimnych Ogrodnikach i Zimnej Zośce można bezpiecznie wystawić na zewnątrz, czyli balkon lub taras, rośliny hodowane w doniczkach, które na zimę schowane zostały do domu czy mieszkania. Po 15 maja bezpieczniej jest też rozpocząć sadzenie kwiatów w skrzynkach balkonowych.
Zobacz także:
- Zimna Zośka - jak ochronić rośliny w ogrodzie? Poznaj niezawodne sposoby eksperta
- Sadzenie warzyw – co zrobić, aby cieszyć się pysznymi i dorodnymi plonami?
- Co jemy w maju? Czas na wiosenne, sezonowe warzywa!
Autor: Wioleta Pyśkiewicz/Diana Ryściuk
Źródło zdjęcia głównego: Moment RF