Dalsza część artykułu znajduje się pod materiałem wideo
Pokojowa Nagroda Nobla 2025
Pokojowa Nagroda Nobla trafia do osób (bądź organizacji), które wykonały "największą lub najlepszą pracę na rzecz braterstwa między narodami, likwidacji bądź ograniczenia stałych armii i udziału oraz promowania kongresów pokojowych". Laureaci wybierani są przez pięcioosobowy Norweski Komitet Noblowski, którego członkowie są powoływani przez Storting (jednoizbiowy parlament Królestwa Norwegii).
W 2025 roku Pokojową Nagrodę Nobla otrzymała Maria Corina Machado z Wenezueli, za "niestrudzoną pracę na rzecz promowania praw demokratycznych dla mieszkańców Wenezueli oraz za jej walkę o sprawiedliwe i pokojowe przejście od dyktatury do demokracji".
Co wiadomo o Marii Corina Machado?
Maria Corina Machado to wenezuelska polityczka, jedna z liderek opozycji wobec rządu Maduro. W latach 2011-2014 była deputowaną do Zgromadzenia Narodowego. W 2023 roku zdobyła ponad 90 proc. głosów w prawyborach bloku opozycyjnego i według sondaży pokonałaby Nicolasa Maduro w uczciwych wyborach, które były zaplanowane na lato 2024 roku. Wenezuelskie sądy nałożyły na nią jednak zakaz sprawowania funkcji publicznych przez 15 lat. Ostatecznie w wyborach prezydenckich w sierpniu jako kandydat opozycji wystartował Edmundo Gonzalez Urrutia i według Machado oraz jej współpracowników wygrał głosowanie. Według oficjalnie podanych wyników zwyciężył Maduro.
- W ciągu ostatniego roku laureatka Pokojowej Nagrody Nobla, María Corina Machado, została zmuszona do życia w ukryciu. Pomimo poważnych gróźb wobec swojego życia pozostała w kraju — decyzja ta zainspirowała miliony ludzi - czytamy w mediach społecznościowych Nagrody Nobla.
- Gdy autorytarni przywódcy przejmują władzę, niezwykle ważne jest, by dostrzegać odważnych obrońców wolności, którzy powstają i stawiają opór. Demokracja opiera się na ludziach, którzy odmawiają milczenia, którzy mają odwagę wystąpić mimo ogromnego ryzyka i którzy przypominają nam, że wolności nigdy nie można brać za pewnik - trzeba jej zawsze bronić: słowem, odwagą i determinacją - brzmi dalsza część uzasadnienia.
Nominowani do Pokojowej Nagrody Nobla 2025
Do tegorocznej nagrody zgłoszono 338 kandydatów, z czego 244 to osoby fizyczne, a 94 - organizacje. Norweski Komitet Noblowski podaje jedynie liczbę nominowanych, natomiast nazwiska i nazwy organizacji są ujawnianie dopiero po upływie 50 lat. Przed upływem tego czasu Komitet nie potwierdza, że jakaś osoba bądź organizacja została bądź nie została zgłoszona, więc wszystkie medialne doniesienia na temat nominatów są wyłącznie spekulacjami.
Nominacje, aby były ważne, powinny być przesłane do 31 stycznia danego roku, ale członkowie Norweskiego Komitetu Noblowskiego mogą na pierwszym posiedzeniu zgłosić dodatkowe osoby. Szef Norweskiego Komitetu Noblowskiego, Joergen Watne Frydenes, przyznał w piątek rano, że decyzja o przyznaniu Pokojowej Nagrody Nobla została podjęta o wiele wcześniej. Ostatni raz nad kandydaturami głosowano w poniedziałek, 6 października. Od tamtej pory Komitet Noblowski szlifował tekst uzasadnienia, które w piątek zostało przedstawione wraz z nazwiskiem laureata.
Pokojowa Nagroda Nobla
Do tej pory Pokojową Nagrodę Nobla uzyskali między innymi:
- Narges Mohammadi (2023) - za walkę z uciskiem kobiet w Iranie oraz walkę na rzecz promowania praw człowieka i wolności dla wszystkich,
- Aleś Bialacki, Stowarzyszenie Memoriał i Centrum Wolności Obywatelskich (2022) - za dokumentowanie zbrodni wojennych, łamania praw człowieka i nadużyć władzy,
- Maria Ressa i Dimitrij Muratow (2021) - za ich wysiłki na rzecz ochrony wolności słowa, która jest warunkiem wstępnym demokracji i trwałego pokoju,
- Światowy Program Żywnościowy (2020) - za wysiłki w celu zwalczania głodu, za wkład w polepszanie warunków dla pokoju na obszarach dotkniętych konfliktem i za bycie siłą napędową wysiłków mających na celu zapobieganie użycia głodu jako broni w wojnach i konfliktach.
W Polsce najbardziej znanym laureatem Pokojowego Nobla jest oczywiście Lech Wałęsa. Lider związku zawodowego "Solidarność" w czasach PRL otrzymał nagrodę w 1983 roku, za dokonania o kluczowym znaczeniu dla pracy w celu utwierdzenia wolności organizowania się we wszystkich krajach.
Tydzień Noblowski 2025 - jakie nagrody przyznano dotychczas?
W dniach 6-13 października trwa tzw. Tydzień Noblowski. W poniedziałek, 6 października, przyznano Nagrodę Nobla 2025 w dziedzinie fizjologii lub medycyny. Wyróżniono nią troje naukowców - Mary E. Brunkow, Freda Ramsdella i Shimona Sakaguchi - za odkrycia dotyczące nabywania tzw. immunotolerancji obwodowej.
We wtorek, 7 października, przyznano Nagrodę Nobla 2025 z fizyki. Otrzymało ją również trzech naukowców - John Clarke, Michel H. Devoret i John M. Martinis - za osiągnięcia w dziedzinie mechaniki kwantowej. Wyróżnienie przyznano im za "odkrycie makroskopowego kwantowego tunelowania i kwantyzacji energii w obwodzie elektrycznym".
W środę, 8 października, przyznano Nagrodę Nobla z chemii za 2025 rok. Laureatami zostali: Susumu Kitagawa, Richard Robson oraz Omar M. Yaghi. Otrzymali to wyróżnienie za rozwój nowego typu architektury molekularnej, tj. szkieletow metaloorganicznych.
We czwartek, 9 października, Królewska Szwedzka Akademia Nauk ogłosiła laureata Nagrody Nobla 2025 z literatury. Został nim węgierski pisarz László Krasznahorkai za jego fascynującą i wizjonerską twórczość, która pośród apokaliptycznego terroru potwierdza siłę sztuki.
Przed nami jeszcze jedno wyróżnienie - Nobel z ekonomii. Jego wręczenie zaplanowano na poniedziałek, 13 października.
Jak wygląda Nagroda Nobla? Kto decyduje o jej przyznaniu?
Nagroda Nobla to złoty medal z wizerunkiem fundatora nagrody, Szweda Alfreda Nobla, oraz kaligrafowany dyplom. Od 2023 roku to także najwyższa w historii kwota pieniężna, 11 mln koron szwedzkich (ok. 4,2 mln zł). O przyznaniu nagród decydują komitety złożone z naukowców i autorytetów na podstawie nadesłanych nominacji. Wskazane przez Nobla kryterium wyboru to odkrycia i osiągnięcia przynoszące ludzkości największe korzyści.
Zobacz także:
- Nagroda Nobla – najbardziej prestiżowa nagroda świata. W jakich kategoriach się ją przyznaje?
- Polak otrzymał nagrodę Ig Nobla w dziedzinie psychologii. Czego dotyczyły jego badania?
- Nauczyciel Roku 2025 wybrany. Do kogo powędrowało wyróżnienie?
Autor: Regina Łukasiewicz
Źródło: Wikipedia/PAP/TVN24
Źródło zdjęcia głównego: rrodrickbeiler/GettyImages