Potrzeby fizjologiczne, które załatwiamy w toalecie, często są tematem tabu. Część osób brzydzi się nawet spojrzeć na to, co wydobywa się z ich ciał, a może być to bardzo istotne z punktu widzenia diagnostycznego. O tym, co wpływa na kolor moczu i kiedy powinniśmy się martwić, opowiedziała dr nauk medycznych, Dorota Kamińska, która pracuje w laboratorium diagnostycznym.
Prawidłowy kolor moczu
Wydawałoby się, że pierwszą rzeczą, jaka mogłaby nas zaniepokoić, jest barwa moczu. Jaki jest zatem zdrowy, prawidłowy kolor moczu?
Dorota Kamińska, doktor nauk medycznych: - Pierwszą rzeczą, która nas właśnie niepokoi, jest barwa. Z mojej praktyki wynika, że jest ona traktowana pobocznie. Naszą uwagę zwraca sytuacja, kiedy w moczu pojawią się leukocyty lub krew, natomiast barwa jest odsunięta na bok, pomimo iż jest to bardzo, bardzo ważny parametr w ocenie ogólnego badania.
Prawidłowa barwa moczu jest określana jako jasno żółta, słomkowa. Aczkolwiek odcień ten może się zmieniać w zależności od wielu czynników, między innymi od zagęszczenia moczu, od diety, jaką stosujemy, od stanu zdrowia lub też od leków, które przyjmujemy.
Zobacz wideo: Czy chodzenie bez biustonosza jest zdrowe?
Co ma wpływ na kolor moczu?
Co wpływa na barwę moczu, który wydalamy?
To, co zjemy, ma wpływ na barwę wydalanego moczu, a także czynniki takie jak nawodnienie, stosowane leki i przede wszystkim procesy chorobowe. Jeżeli pomimo odstawienia produktów spożywczych, które wpływają na barwę, przy utrzymywaniu odpowiedniego nawodnienia i wyeliminowaniu leków, które mogłyby wpływać na kolor, barwa wciąż się utrzymuje, to warto udać się do lekarza po skierowanie na badanie ogólne moczu. Warto samemu zrobić to badanie, ponieważ nie jest ono drogie. Jednak każdy lekarz podstawowej opieki zdrowotnej powinien takie skierowanie wypisać.
Jakie czynniki wpływają na barwę?
Zacznijmy od zagęszczenia – za kolor moczu odpowiada barwnik urochrom i w momencie, kiedy organizm jest słabo nawodniony, to ten barwnik jest mniej rozcieńczony, jego stężenie jest większe w moczu, więc będzie on ciemniejszy. Takie zjawisko może być następstwem na przykład podczas gorączki czy też wysiłku fizycznego i w takiej sytuacji ciemny kolor moczu nie powinien nas martwić. Natomiast kiedy mocz jest jasny, jasnożółty, może to świadczyć o tym, że organizm jest mocno nawodniony, że ostatnio dużo płynów spożywaliśmy. Zatem jasny kolor nie sygnalizuje patologicznego stanu.
Jak długo utrzymuje się kolor nieprawidłowy? Kiedy udać się do lekarza?
Najpierw trzeba wyeliminować czynniki z diety i sprawdzić nawodnienie. Jeśli to ustępuje i wraca do normy, to znaczy, że wszystko jest dobrze. Jeżeli nie obserwujemy poprawy, to trzeba zgłosić się do lekarza. Ciężko jest jednak określić czas, po jakim powinien kolor wrócić do normalności, ponieważ każdy organizm metabolizuje inaczej, tak że należy się obserwować. Po zjedzeniu produktów barwiących efekt zwykle utrzymuje się przez jeden, maksymalnie dwa dni.
Jeśli zabarwienie moczu jest ciemnopomarańczowe, brunatne, zielone, różowe i utrzymuje się dłużej, niepokoi nas to w jakiś sposób, powinniśmy to sprawdzić. Należy jednak pamiętać, że wymienione kolory wydalanego moczu nie zawsze muszą świadczyć o stanie chorobowym lub toczącym się procesie zapalnym.
O czym świadczy kolor moczu: pomarańczowy, brunatny, różowy, czerwony, zielony, a nawet czarny?
Skąd bierze się pomarańczowa i brązowa barwa moczu?
Na kolor wpływa przede wszystkim dieta. Zatem kiedy mamy intensywnie pomarańczowy mocz, to trzeba się zastanowić nad tym, czy przypadkiem ostatnio nie zjedliśmy dużo marchwi lub nie wypiliśmy dużej ilości soków marchewkowych, gdyż karoten może wpływać na jego zabarwienie. Jeśli wyeliminujemy ten aspekt, to drugą przesłanką jest właśnie to duże zagęszczenie moczu, czyli jesteśmy odwodnieni. Warto wtedy sprawdzić, czy to nawodnienie nie jest właśnie powodem koloru.
Ale także kiedy mamy problemy z nerkami, występują jakieś choroby nerek i nie są one w stanie usunąć odpowiedniej ilości moczu z organizmu możemy zaobserwować jego pomarańczowe zabarwienie. Urochrom jest wtedy w dużym stężeniu i może odkładać się w naszym organizmie, powodując nawet pomarańczowe zabarwienie skóry. Taki stopień jest już patologiczny i wymaga leczenia.
Jeśli chodzi o brązowe zabarwienie moczu, to występuje ono po spożyciu dużych ilości rabarbaru i jest to „zdrowe” zabarwienie, podobnie jak przy marchwi powinno zanikać. Jej duża ilość wydalana z moczem jest odpowiedzialna za zmianę barwy moczu. Może to świadczyć o chorobach wątroby, np. stanach zapalnych lub nawet marskości, gdyż to ona przetwarza ten barwnik. Bywa, że taki kolor moczu pojawia się przy nowotworach, a zwłaszcza przerzutach, a rzadziej przy stosowaniu różnych leków.
No dobrze, a jak to jest z czerwonym kolorem? Czy faktycznie może występować po zjedzeniu buraków?
Kolor czerwony, różowy, jasnoróżowy - zaczynając od pokarmów może występować po zjedzeniu dużej ilości buraków, jeżyn lub jagód. Jednak takie zabarwienie utrzymuje się maksymalnie dzień, do dwóch i powinno zniknąć poprzez wydalenie barwników. Jeżeli jednak wyeliminowaliśmy te produkty z diety, a kolor pozostaje, to wpływ może mieć krew miesięczna lub (u osób chorych na hemoroidy) z okolic odbytnicy, która przedostała się do moczu.
Jak sprawdzić, czy zabarwienie moczu nie jest spowodowane miesiączką lub hemoroidami?
W takiej sytuacji powinniśmy sprawdzić, czy faktycznie mocz jest różowy, pobierając go bezpośrednio do kubeczka. Zaalarmować nas powinno przede wszystkim, kiedy zauważymy skrzepy krwi. Wtedy trzeba zgłosić się do lekarza na badanie, ponieważ może to świadczyć o mechanicznych uszkodzeniach układu moczowego, chorobach nerek czy procesach zapalnych. U chorych na porfirię zabarwienie moczu jest zawsze lekko różowe.
Warto podczas oddawania moczu do badania samemu przyglądać się barwie. Jeżeli ta zaobserwowana nie zgadza się z wpisaną na wyniku, to powinno to nas zaniepokoić. Może to świadczyć o nieprawidłowym wykonaniu badania bądź objawach choroby.
Jeśli osoba wie, że choruje na tę przypadłość, powinna wiedzieć, że ten kolor jest stanem naturalnym. Porfobilina nadaje urochromowi różowe zabarwienie. Jeżeli taki kolor się utrzymuje, a choroba nie była dotąd rozpoznana, to kolor może być dla nas sygnałem do dalszego badania moczu pod tym kątem, ponieważ na podstawie laboratoryjnego badania moczu jest możliwość wykrycia tej choroby. Na zabarwienie czerwone i różowawe wpływają także leki, przede wszystkim przeciwbólowe i przeciwhistaminowe.
Czy mocz może być zielony? Co to oznacza?
Kolejnym kolorem jest zielonkawy kolor moczu. Może się on pojawić przy suplementacji witamin z grupy B, nie jest to niebezpieczny objaw. Ponadto na takie zabarwienie moczu wpływają leki przeciwbakteryjne, które stosowane są przy stanach zapalnych, np. po urofuraginie, może być zielonkawy lub ciemnopomarańczowy. Może być też spowodowany infekcjami dróg moczowych, przede wszystkim przy zakażeniu pałeczką ropy błękitnej, która jest jedną z bardziej znanych bakterii wywołujących stan zapalny układu moczowego. Taki odcień moczu może się również pojawić przy zapaleniach gruczołu krokowego.
Przeszłyśmy już prawie przez wszystkie podstawowe kolory. A czy mocz może być czarny? Czy jest to niebezpieczny objaw?
Kolor szary, a nawet czarny może się pojawić w wyniku długiej suplementacji żelaza. Warto o tym pamiętać, ponieważ taki kolor może nas niepotrzebnie wystraszyć. Podobnie przy dłuższym okresie stosowania żelaza również kał może być ciemno zabarwiony.
Czy kolor moczu powinien się zmieniać po pobraniu próbki?
Kiedy mocz był nieprawidłowo przetrzymywany, zbyt długo czy w zbyt wysokiej temperaturze, toczy się w nim jakiś proces zapalny, niestety barwa moczu może zmienić swój kolor. Na przykład kiedy w moczu występują krwinki czerwone, a był on zbyt długo przetrzymywany po pobraniu do momentu wykonania badania, to krwinki czerwone w nim występujące pod wpływem czasu i światła ulegają rozpadowi. W efekcie uwolniona hemoglobina utlenia się do methemoglobiny, nadając brązowe zabarwienie moczu.
Podobnie jest z moczem, w którym jest duże stężenie bilirubiny. Jeżeli próbka moczu stoi zbyt długo lub jest nieprawidłowo przechowywana, to bilirubina może utleniać się do biliwerdyny, powodując zielonkawy odcień moczu. Należy zaznaczyć, że prawidłowy czas wykonania badania to jest maksymalnie 2 godziny od pobrania, kiedy przetrzymywany jest w temperaturze pokojowej lub 8 godzin, kiedy przetrzymywany jest w temperaturze od 2-4 stopni Celsjusza, np. w lodówce.
Zobacz także:
- Zasadność wykonywania badania posiewu moczu w ciąży
- Urynoterapia - jak ją stosować. Jakie właściwości lecznicze ma mocz?
- Erytrocyty w moczu w ciąży – o czym świadczy ich obecność?
Autor: Teofila Siewko
Źródło zdjęcia głównego: blueshot/Getty Images