Rodzina zaczyna się od dwojga ludzi, którzy wstępują w związek małżeński. U jej podstaw powinna leżeć miłość, wzajemny szacunek, uczciwość i wierność. Dzieci, które poczną się z tego związku, są niejako dopełnieniem rodziny składającej się z dwojga małżonków. Modele rodziny obecnie ulegają intensywnym zmianom, podobnie jak zmienia się całe społeczeństwo. Między członkami rodziny istnieją silne związki formalne, emocjonalne i tożsamościowe.
Modele rodziny w socjologii
Socjologia mówi o kilku modelach rodziny, zależnie od przyjętego kryterium klasyfikacji. Mogą się one wzajemnie przenikać.
Modele rodziny:
- rodzina monogamiczna – zakłada ją dwoje małżonków,
- rodzina poligamiczna – jeden mężczyzna może mieć kilka żon lub jedna kobieta może mieć kilku mężów,
- rodzina endogamiczna – małżonkowie pochodzą z jednej zbiorowości, np. oboje są Polakami,
- rodzina egzogamiczna – małżonkowie pochodzą z różnych zbiorowości (np. małżeństwo Polaka z Angielką),
- rodzina patriarchalna – jej głową jest mężczyzna, to on dominuje i podejmuje najważniejsze decyzje,
- rodzina matriarchalna – w rodzinie główną rolę odgrywa kobieta,
- rodzina egalitarna – mężczyzna i kobieta przejmują taką samą odpowiedzialność za rodzinę, dzielą się obowiązkami i razem podejmują decyzje,
- rodzina patrylinearna – członkowie, a więc kobieta i dzieci, przyjmują nazwisko ojca oraz dziedziczą jego majątek,
- rodzina matrylinearna – nazwisko i majątek są dziedziczone po matce.
Podział ze względu na pokolenia:
- rodzina nuklearna – składa się z dwóch pokoleń, czyli rodziców i dzieci. Rodzina tego typu oddziela się od dziadków majątkowo i żyje w oddzielnych gospodarstwach domowych. Niestety dość często zdarza się, że "rozdzielenie" z pokoleniem dziadków jest tak głębokie, że ma wymiar także emocjonalny. Stwarza to problem społeczny, ponieważ osoby starsze zostają same, często bez odpowiedniej opieki. Dzieci w takich sytuacjach albo muszą zająć się rodzicami w podeszłym wieku, albo sfinansować im odpowiednią opiekę. Wiele starszych, samotnych osób pozostaje również pod nadzorem instytucji takich jak opieka społeczna. Często jednak opieka tego typu jest niedostateczna;
- rodzina wielopokoleniowa – tradycyjna rodzina, w której skład wchodzi kilka pokoleń żyjących w jednym domu lub w obrębie tego samego gospodarstwa domowego.
Modele rodziny i jej funkcje
Bez względu na to, jakie wyróżniamy typy rodzin, wszystkie z nich powinny spełniać szereg różnego rodzaju funkcji społecznych. Spełnianie tych funkcji jest jednoczesnym wypełnieniem naturalnych potrzeb członków rodziny. Można wyodrębnić następujące funkcje rodziny:
- funkcja seksualna – małżonkowie utrzymują między sobą kontakty seksualne, tym samym nie tylko zaspokajając potrzeby tego rodzaju, ale również wzmacniając łączące ich uczucie;
- funkcja prokreacyjna – zaspokaja potrzeby emocjonalno-rodzicielskie i zapewnia ciągłość społeczeństwu;
- funkcja ekonomiczna – członkowie rodziny zaspokajają swoje potrzeby materialne poprzez wspólne utrzymanie gospodarstwa domowego;
- funkcja socjalizacyjna – realizowana poprzez wychowanie dzieci, uczenie ich kontaktów i norm społecznych. Rodzina przygotowuje dzieci do pełnienia różnego rodzaju ról w społeczeństwie;
- funkcja opiekuńcza – opieka i utrzymanie osób niepełnosprawnych, chorych i starszych;
- funkcja emocjonalna – rodzina zaspokaja potrzeby emocjonalne, np. czułości i bycia kochanym. Wyraża się w pieszczotliwych słowach, przytulaniu itp.;
- funkcja stratyfikacyjna – rodzina nadaje pozycję społeczną swoim członkom;
- funkcja kulturowa – przekazywanie członkom dziedzictwa kulturowego np. poprzez wycieczki do muzeów, wspólne słuchanie muzyki, czytanie książek itp.;
- funkcja rekreacyjna – zaspokaja potrzeby rozrywki, relaksu, odpoczynku, m.in. wspólne wyjazdy na wakacje, uprawianie sportów, wycieczki itp.
Modele rodziny dawniej i dziś
Modele rodziny mogą przekształcać się wraz ze zmieniającym się społeczeństwem. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu tradycyjna rodzina była utrzymywana przez ojca. Rolą kobiety było wychowanie i opieka nad dziećmi, prace związane z utrzymaniem porządku w domu, gotowanie itp. Intensywne przemiany społeczno-ekonomiczne sprawiły, że podział obowiązków w rodzinie stał się równy – najczęściej oboje rodziców pracuje zarobkowo, dzieli się obowiązkami domowymi i wychowaniem dzieci. Coraz bardziej doceniane jest zaangażowanie ojca i jego wpływ na potomstwo. W Europie Zachodniej i USA pojawiają się również rodziny jednopłciowe tworzone przez dwie kobiety lub dwóch mężczyzn. Obecnie w Polsce nie ma legalizacji małżeństw jednopłciowych ani możliwości adopcji dzieci przez takie pary, ponieważ Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej mówi, że "małżeństwo to związek kobiety i mężczyzny". Wiele środowisk jednak podejmuje działania, aby zmienić ten stan rzeczy.
Nowe pary 2020 roku. Jakie związki zawiązały się w czasie pandemii? Zobacz wideo:
Zobacz też:
Sisu, czyli fińska strategia i sposób na życie
Autor: Adrian Adamczyk