Cyganie to koczowniczy lud, który dotarł z Półwyspu Indyjskiego aż na Bałkany oraz na obszar Europy Zachodniej. Tworzona przez nich muzyka zostawiła trwały ślad głównie na folklorze bałkańskim, hiszpańskim, rosyjskim oraz węgierskim. Charakterystycznymi cechami muzyki cygańskiej są m.in. silna ekspresja, improwizacja, często towarzyszą jej tradycyjne tańce i opowieści. Muzycy zazwyczaj wykorzystują: skrzypce, drumla, trąbki, cymbały, akordeony, tamburyn oraz gitary.
Zobacz też: Irańczyk pomaga bezdomnym Polakom: "Ja też tułałem się po piwnicach, wiem jak to jest!" >>>
Muzyka cygańska w Polsce
Najbardziej znanymi twórcami muzyki cygańskiej w Polsce są: Edward Dębicki oraz Teresa Mirga . Edward Dębicki jest organizatorem Międzynarodowych Spotkań Zespołów Cygańskich Romane Dyvesa , które od 1989 r. odbywają się latem w Gorzowie Wielkopolskim. Licznym koncertom, na które przybywają cygańscy artyści z całego świata, towarzyszą poświęcone życiu Romów unikalne wystawy oraz sympozja. W ramach festiwalu można posłuchać muzyki cygańskiej za darmo, choć w programie pojawiają się również koncerty płatne – bilety nie są jednak drogie. To najstarszy w całej Europie festiwal muzyki cygańskiej.
Dębicki, który spędził młodość w tym samym taborze, w którym przebywała Papusza, postanowił na stałe osiąść w Gorzowie Wielkopolskim już ponad 30 lat temu. Założył nad Wartą Cygański Teatr Muzyczny Terno oraz zespół Terno , który czerpie inspiracje z tradycji Cyganów polskich, rosyjskich, ukraińskich oraz węgierskich. W repertuarze można znaleźć m.in. utwory nagrane razem z bałkańskim zespołem Mahala Rai Banda, znanym ze ścieżki dźwiękowej do filmu Saszy Barona Cohena Borat . Wszystkie utwory zespołu Terno można odsłuchać na ich stronie internetowej (są to np. „Romani Gili”, „Cygańskie Tango”).
Zobacz też: Badjao. Ludzie-ryby! >>>
Na festiwalu Romane Dyvesa można obejrzeć rozmaite grupy muzyczne, nawiązujące również do muzyki elektronicznej. Doskonałym przykładem jest projekt DJ-ski, Warsaw Balkan Madness , który łączy muzykę klubową z cygańską oraz bałkańską, przeplatają się w niej brzmienia skrzypiec i akordeonów z pulsującym basem, dubstepem oraz dynamicznymi partiami instrumentów dętych.
Mówiąc o muzyce cygańskiej w Polsce, nie można zapomnieć o Teresie Mirdze, pieśniarce i poetce, która wychowywała się Spiszu. Jest ona liderką cygańskiego zespołu Kałe Bała , co oznacza w tłumaczeniu na język polski „czarne włosy”, a także przedstawicielką Cyganów Górskich (Bergitka Roma). W jej muzyce widoczne są wpływy muzyki słowackiej oraz węgierskiej, na pierwszy plan wysuwają się skrzypce, akordeon, gitara oraz kontrabas. Najbardziej znane utwory zespołu to: „Ćhajorije” („Dziewczyno”), „Tosarła me uściaw” („Wstaję rano”), „Andre mire kałe bała” („W moje czarne włosy”).
Muzyka cygańska wielu osobom kojarzy się głównie z Ciechocinkiem – tam odbywa się Festiwal Piosenki i Kultury Romów . Organizatorem imprezy jest znany Rom, Don Vasyl Szmidt, lider grupy Don Vasyl & Gwiazdy Cygańskiej Pieśni. Na festiwalu można zobaczyć znanych wykonawców biesiadnej muzyki cygańskiej z całego świata. Przykładowo swoją obecnością uświetniła go m.in. gwiazda muzyki rosyjskich Romów, Leonsja Erdenko z utworami „Lumba” czy „Ogień Danu-Dana”.
Muzyka cygańska za granicą
Muzyka cygańska wywarła duży wpływ na kulturę bałkańską. Ze względu na dużą liczbę mieszkających na terenach Europy Południowo-Wschodniej Romów, tradycyjna muzyka ludowa tych krajów jest w dużym stopniu naznaczona estetyką cygańską (np. w Serbii). W Hiszpanii natomiast muzyka cygańska jest nierozłączna z tzw. tradycją juglares , czyli z aktorami-opowiadaczami, którzy – wykonując pieśni – uzupełniali występy akrobacjami. Warto wspomnieć, że muzyka flamenco również jest muzyką cygańską.
Zobacz też: Antoni Pawlicki: "Cyganie nam pozwolili używać tego języka" >>>
W muzyce bałkańskiej godny uwagi jest zespół Barka Brass Band, którego twórczość stanowi unikalną miksturę muzyki cygańskiej, bałkańskiej oraz żydowskiej – zespół można było usłyszeć m.in. na Festiwalu Pannonica w Starym Sączu. Bardzo ciekawą propozycją jest grupa pochodząca z Czech, czyli Gypsy.cz, łącząca w unikalny sposób cygańskie brzmienia z hip-hopem. Jeśli chodzi o naszych południowych sąsiadów, można zwrócić uwagę także na Terne Čhave, którzy niektórzy określają jako „cygański rom’n’roll”. Warto wiedzieć, że do tradycji cygańskiej nawiązuje również nawet znany amerykański zespół folkowy Beirut.
Autor: Filip Yak