Co oznacza słowo "altruizm"? Czym charakteryzują się zachowania altruistyczne?

Co oznacza słowo "altruizm"? Czym charakteryzują się zachowania altruistyczne?
Co oznacza słowo "altruizm"? Czym charakteryzują się zachowania altruistyczne?
Źródło: Justin Paget/Getty Images
Współcześnie ludzie żyją coraz szybciej i są skoncentrowani na karierze, konsumpcji i zdobywaniu wielu dóbr materialnych. Zachowania bezinteresowne, działanie na rzecz innych, czyli altruizm, stają się coraz rzadziej występującymi zjawiskami.
Zaburzenia psychiczne u dzieci
Źródło: Dzień Dobry TVN

Altruizm to zachowanie, które występuje zarówno w świecie zwierząt, jak i w świecie ludzi. Przeciwieństwem altruizmu jest egoizm, czyli kierowanie się własnym dobrem i swoimi potrzebami. Obecnie coraz częściej mówi się o zanikaniu zachowań altruistycznych, jednak wciąż w społeczeństwie spotyka się osoby, które świadomie działają bezinteresownie na korzyść innych ludzi. Kto to jest altruista, jakie jest znaczenie tego pojęcia i jakie teorie wyjaśniają zachowania i postawy altruistyczne? Podpowiadamy.

Co to jest altruizm?

"Altruizm" to słowo, które pochodzi od łacińskiego wyrazu "alter" (inny, drugi) oraz francuskiego słowa "altruisme". Pojęcie "altruizm" zostało prawdopodobnie użyte po raz pierwszy w XIX wieku przez Augusta Comte'a, pozytywistę. Comte koncentrował się w swoich rozważaniach nie tylko na charakterystycznych dla pozytywistycznego społeczeństwa pracy u podstaw i pracy organicznej, ale także na ludziach, którzy dbają o wspólne dobro i budują dobrobyt państwa w sposób bezinteresowny. W takim razie co to znaczy altruizm według Comte'a? Jego definicja nie odbiega od dzisiejszego rozumienia tego pojęcia, ponieważ zdaniem Comte'a altruizm to pomaganie innym bez liczenia na wzajemność lub zdobycie korzyści dla siebie.

Zachowania altruistyczne w psychologii

W psychologii altruizm rozumiany jest jako zachowanie prospołeczne, nastawione na dobro innych ludzi. Psychologowie mówią nawet o osobowości altruistycznej, czyli o osobach, które chętnie pomagają innym i są skłonne do działań bezinteresownych. Zdaniem psychologów zachowania altruistyczne są formowane u dzieci i dorosłych w toku rozwoju. Spore znaczenie ma więc odpowiedni sposób wychowywania najmłodszych, który polega na:

  • prezentowaniu przez rodziców zachowań prospołecznych,
    • zachęcaniu dzieci do pomagania innym, dawaniu datków na cele charytatywne,
      • nagradzaniu dzieci za zachowania altruistyczne.

        Psychologowie i socjologowie uważają, że niewielki odsetek ludzi można uznać za rzeczywistych altruistów. W niektórych przypadkach zachowania są mylnie uznawane za altruistyczne, ponieważ ludzie działają w taki sposób, aby uzyskać pewne korzyści (na przykład materialne lub dobrą opinię społeczną). Niektórzy ludzie nie są wrażliwi na nieszczęście innych i nie odczuwają empatii. W świecie zwierząt altruizm pojawia się u gatunków takich jak małpy lub lwy. W drugiej połowie XX wieku pojawił się termin "altruizm krewniaczy", który odnosi się do pomocy i bezinteresownych zachowań w stosunku do osobników spokrewnionych. Altruizm krewniaczy wiąże się z regułami ewolucji i z doborem naturalnym. Zdaniem Williama Hamiltona, ewolucjonisty, altruizm może być opłacalny w obrębie danego gatunku, ponieważ pozwala na przetrwanie osobników z tego gatunku.

        Teorie wyjaśniające postawy altruistyczne

        Można wyróżnić kilka teorii, które wyjaśniają zachowania i postawy altruistyczne:

        • teoria ewolucyjna, która zakłada, że altruistyczne osoby kierują się dobrem ludzi, z którymi dzielą wspólne geny (czyli krewnych),
          • teoria dobrego samopoczucia, wedle której pomaganie innym poprawia nasze samopoczucie i prowadzi do zwiększenia poziomu endorfin w mózgu, czyli hormonów szczęścia; działania altruistyczne podnoszą także poczucie własnej wartości i poprawiają samoocenę,
            • teoria dotycząca liczby świadków danego zdarzenia, zgodnie z którą tendencja do pomagania rośnie wraz ze spadkiem liczby osób obserwujących dane zdarzenie; w przypadku, w którym świadków jest wielu, pojawia się zjawisko rozproszenia odpowiedzialności, czyli poczucia, że pomoże ktoś inny, więc można odejść obojętnie.

              Okazuje się, że altruiści częściej występują w małych społecznościach oraz na wsiach, a nie w dużych miastach. Istnieją także drobne różnice pomiędzy płciami. Mężczyźni są bardziej skłonni do pomocy jednorazowej i fizycznej, na przykład wyciągnięcia samochodu z rowu. Z kolei kobiety chętniej niosą pomoc w sensie emocjonalnym, czyli pocieszają, włączają się w grupy wsparcia. Jeżeli chodzi o altruizm nieodwzajemniony i zupełnie bezinteresowny, to psychologowie uważają, że jego głównym źródłem jest kultura i pewne niepisane zasady społeczne. Współcześnie coraz rzadziej można spotkać osoby altruistyczne, co wiąże się z ogromnym postępem technologicznym, szybszym tempem życia i zwiększaniem się rywalizacji wśród ludzi. Mimo to niektórymi osobami wciąż kierują zachowania altruistyczne, które mogą wynikać z wychowania, osobowości lub postawy prospołecznej. 

              Rodzaje i znaczenia altruizmu

              Prawdziwy altruizm to zachowanie wywołane empatią – współodczuwaniem. Niekiedy reakcja altruistyczna jest wywołana dyskomfortem, kiedy widzimy kogoś w potrzebie – wtedy altruizm można rozumieć jako motywowany egoistycznie.

              Altruizm odwzajemniony oznacza, że pomagamy komuś w sytuacji, kiedy możemy się spodziewać wzajemności i przewidujemy, że będziemy potrzebowali wsparcia.

              Altruizm nieodwzajemniony to wsparcie innej osoby bez oczekiwania, że pomoc nam "się zwróci". Nazywa się go także altruizmem twardym. Bardzo często – szczególnie w przypadku zwierząt – jest to altruizm krewniaczy, wtedy nagrodą jest przetrwanie genów.

              Według antropologa Williama D. Hamiltona altruizm krewniaczy wynika z tzw. egoizmu genów. Osoby lub zwierzęta ze sobą spokrewnione działają na rzecz swojej puli genów. Dlatego, według badaczy, częściej pomagamy rodzinie niż nieznajomym.

              Jeśli altruista pomaga osobie spoza swojej rodziny i nie przewiduje, że przyniesie mu to jakieś korzyści, źródeł takiego zachowania poszukuje się w kulturze. Takie zachowanie tłumaczy się także tym, że jesteśmy ewolucyjnie predysponowani do pomagania.

              Altruizm – psychologia i ewolucja

              Skąd się wziął altruizm? Okazuje się, że pomaganie innym ma znaczenie ewolucyjne. Występuje u ludzi i u niektórych zwierząt. Pomaganie, nawet jeśli nie jest to altruizm odwzajemniony i nie przyniesie gratyfikacji, przyczyni się do przetrwania gatunku lub populacji.

              Co się dzieje, kiedy zachowujemy się altruistycznie? Wielu badaczy uważa, że altruizm jest niczym innym, jak zakamuflowanym egoizmem. W końcu pomaganie sprawia nam przyjemność. W postawie altruistycznej ważną rolę odgrywa układ nagrody w mózgu, który aktywuje się, kiedy pomagamy innym.

              Według badania przeprowadzonego przez prof. Yosuke Morishima, za altruizm jest odpowiedzialny rejon w mózgu o nazwie skrzyżowanie skroniowo-ciemieniowe. U osób skłonnych do dzielenia się z innymi rejon odpowiedzialny za postawę altruistyczną zawierał dużo więcej szarych komórek niż u tych, którzy woleli zostawić więcej dla siebie.

              Według innych badaczy z uniwersytetu Yale, osoby poświęcające się dla innych (w niebezpiecznych dla nich samych okolicznościach, np. ratując kogoś z pożaru) robią to bez analizowania sytuacji. Nie mogą więc kalkulować, czy im się to opłaca.

              Z innego badania, przeprowadzonego za pomocą symulacji niebezpiecznej sytuacji w rzeczywistości wirtualnej, wynika, że kiedy zachowujemy się altruistycznie w mózgu aktywują się wspomniane skrzyżowanie skroniowo-ciemieniowe oraz kora przedczołowa. Podczas zachowań egoistycznych aktywne były inne rejony mózgu.

              Altruizm a wychowanie

              Badacze nie są zgodne co do tego, czy altruizm jest wrodzony. Wiadomo, że już piętnastomiesięczne dzieci wykazują działania altruistyczne – w jednym z eksperymentów zaobserwowano u dzieci chęć oddania ulubionej zabawki badaczowi (choć mogły nie dać mu żadnej lub wybrać inną, mniej lubianą).

              Na pewno można wspomagać rozwój postawy altruistycznej u dziecka. Bardzo ważne jest uczenie empatii, na przykład poprzez zadawanie następujących pytań:

              • dlaczego nie zabieramy innym ich rzeczy?
                • dlaczego nie krzywdzimy innych?
                  • dlaczego prosimy dziecko o to, by nie odchodziło od nas za daleko?

                    Odpowiadając na tak zadane pytania, dziecko musi spróbować wczuć się w emocje innych. Aby rozwinąć w dziecku chęć pomagania, można opowiadać mu historie, w których obecne są postawy altruistyczne.

                    Altruizm efektywny

                    Efektywny altruizm to nowe pojęcie oznaczające ruch społeczny, sięgający po kolejny poziom altruizmu. Zgodnie z takim podejściem, szuka się efektywnych sposobów pomocy dla całego świata. Wybiera się te najskuteczniejsze i mogące pomóc jak największej liczbie ludzi. Nie ma to wiele wspólnego z empatią, tak ważną przy tradycyjnym podejściu do altruizmu, czy z działaniem pod wpływem impulsu. Nie ma też znaczenia bliskość fizyczna. Najczęściej efektywni altruiści wpłacają różne sumy pieniężne na najważniejsze i najpilniejsze cele do najbardziej efektywnych organizacji charytatywnych. Osobista działalność w organizacji charytatywnej może się w tym podejściu okazać mniej korzystna niż wpłacenie środków na wybrany cel.

                    Zobacz także:

                    Autor: Adrian Adamczyk

                    podziel się:

                    Pozostałe wiadomości

                    Zmiany w Dzień Dobry TVN. Do zespołu dołączą znane twarze

                    Zmiany w Dzień Dobry TVN. Do zespołu dołączą znane twarze

                    Takiego programu dawno nie było. W pracy stawi się wyjątkowy skład prowadzących

                    Takiego programu dawno nie było. W pracy stawi się wyjątkowy skład prowadzących

                    Upiekłam fit "sernik" Anny Lewandowskiej. Bez glutenu, bez laktozy... bez smaku?

                    Upiekłam fit "sernik" Anny Lewandowskiej. Bez glutenu, bez laktozy... bez smaku?

                    Quiz. Sprawdź, co wiesz o wielkanocnych potrawach?

                    Quiz. Sprawdź, co wiesz o wielkanocnych potrawach?

                    Żurek i barszcz biały - czym się różnią te wielkanocne zupy?

                    Żurek i barszcz biały - czym się różnią te wielkanocne zupy?

                    Wielkanoc z Dzień Dobry TVN. Jakie świąteczne niespodzianki czekają widzów?

                    Wielkanoc z Dzień Dobry TVN. Jakie świąteczne niespodzianki czekają widzów?

                    Rebel Wilson straciła dziewictwo w wieku 35 lat. "Ludzie mogą poczekać, aż będą gotowi"

                    Rebel Wilson straciła dziewictwo w wieku 35 lat. "Ludzie mogą poczekać, aż będą gotowi"

                    Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

                    Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

                    Pomyśl, zanim udostępnisz zdjęcia swojego dziecka

                    Pomyśl, zanim udostępnisz zdjęcia swojego dziecka

                    Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym
                    Materiał promocyjny

                    Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym

                    Wysyłają gościom wirtualne zaproszenia na ślub. Czy to dobry pomysł?

                    Wysyłają gościom wirtualne zaproszenia na ślub. Czy to dobry pomysł?

                    Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

                    Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

                    "Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

                    "Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

                    Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

                    Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

                    Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego
                    Materiał promocyjny

                    Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego

                    Tuż po porodzie otrzymała od matki niestosowny prezent

                    Tuż po porodzie otrzymała od matki niestosowny prezent

                    Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

                    Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

                    Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

                    Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

                    10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu
                    Materiał promocyjny

                    10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu

                    Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

                    Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

                    Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

                    Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

                    Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

                    Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

                    Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

                    Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

                    Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"
                    Materiał promocyjny

                    Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"

                    Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

                    Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

                    Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

                    Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

                    Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

                    Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

                    "Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

                    "Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

                    Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy
                    Materiał promocyjny

                    Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy

                    Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

                    Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

                    Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

                    Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

                    Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"
                    Materiał promocyjny

                    Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"

                    Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

                    Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

                    Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

                    Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

                    Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

                    Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

                    Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?
                    Materiał promocyjny

                    Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?

                    "Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

                    "Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

                    Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

                    Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

                    "Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

                    "Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

                    Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry
                    Materiał promocyjny

                    Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry

                    Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

                    Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

                    Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

                    Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

                    Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?
                    Materiał promocyjny

                    Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?

                    Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

                    Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

                    Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

                    Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

                    To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

                    To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

                    Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

                    Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

                    Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

                    Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

                    Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

                    Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

                    E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"
                    Materiał promocyjny

                    E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"

                    Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

                    Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

                    Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

                    Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

                    Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

                    Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

                    Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

                    Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

                    9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

                    9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

                    Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

                    Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

                    Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

                    Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

                    #DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

                    #DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

                    Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

                    Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

                    Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

                    Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

                    Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

                    Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

                    Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"

                    Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"