Psychologowie, pedagodzy i nauczyciele często słyszą następujące pytania: „ Jak podnieść swoją samoocenę ?” lub „ Jak pomóc dziecku z niską samooceną ?”. Tego typu problemy mają zarówno rodzice młodszych i starszych dzieci, jak i osoby dorosłe, które nie radzą sobie w związkach czy w życiu zawodowym. Aby odpowiedzieć na pytanie, jak poprawić samoocenę , należy zastanowić się nad definicją pojęcia samooceny i własnej wartości.
Co to jest samoocena?
Samoocena to pojęcie, które posiada wiele definicji naukowych oraz potocznych. Zdaniem naukowców samoocena to postawa, czyli nastawienie do własnej osoby, podejście do samego siebie, które może być ukierunkowane pozytywnie lub negatywnie. Jednym z badaczy, który zajmował się tematem samoocen, jest Carl Rogers, amerykański psycholog. Jego zdaniem istnieją dwa rodzaje obrazu ja, czyli obraz realny oraz idealny. Bardzo ważne jest dążenie do ideału przy jednoczesnym nie zapominaniu o własnych ograniczeniach, ponieważ to właśnie dysproporcja pomiędzy realną oceną samego siebie oraz idealną wizją może wiązać się z zaniżoną samooceną.
Samoocena a poczucie własnej wartości
Poczucie własnej wartości to pojęcie szersze niż samoocena. Wiele osób traktuje te terminy w sposób zamienny, jednak w rzeczywistości, zdaniem naukowców, samoocena i poczucie własnej wartości powinny być traktowane jako dwa różne zjawiska. Poczucie własnej wartości jest przekonaniem o tym, że jest się osobą wartościową, wyjątkową, która posiada wiele zalet. Z kolei samoocena jest ogólnym stwierdzeniem, jakie są własne zalety, wady, umiejętności.
Niska samoocena: przyczyny
Niska samoocena ma wiele przyczyn. Przede wszystkim jest związana z niewłaściwymi nawykami wyniesionymi z domu. Rodzice, którzy nie chwalą dzieci, nie wskazują im ich wartości, mogą sprawić, że już u dziecka pojawi się zaniżona samoocena. Niska samoocena u nastolatków może być związana z okresem dojrzewania lub nieadekwatnymi marzeniami bądź ambicjami. Zdarza się, że rozdźwięk pomiędzy tym, jak się oceniamy, a jak jesteśmy oceniani przez społeczeństwo, jest ogromny. Skrajną przyczyną niskiej samooceny może być depresja. Do zaniżonej samooceny może także doprowadzić negatywne podejście otoczenia, czyli krytykowanie, wyśmiewania, wyręczanie.
Niska samoocena: objawy
Głównym objawem niskiej samooceny są kompleksy, które wyrażają się w negatywnym podejściu do samego siebie. Spore znaczenie ma także brak asertywności, a także objawy podobne do depresji. Brak pewności siebie, opieranie się tylko na opiniach innych ludzi i niezdolność do samodzielnego działania oraz podejmowania decyzji mogą doprowadzić nie tylko do ogólnego spadku samooceny i kompleksów, ale także do depresji. Osoby o niskiej samoocenie zachowują się w sposób niepewny, a także projektują swoje obawy na otoczenie. W ten sposób społeczeństwo staje się krytyczne w stosunku do tej jednostki i pojawić się może zasada “błędnego koła”. W przypadku nastolatków złośliwości, krytyka i uszczypliwości mają największe znaczenie, ponieważ obraz samego siebie w okresie dorastania jest wyjątkowo nietrwały i wpływają na niego postawy otoczenia, kolegów i koleżanek. Obniżona samoocena w okresie adolescencji może doprowadzić do smutku, braku poczucia własnej wartości, a nawet myśli samobójczych (w skrajnych wypadkach).
Jak podnieść samoocenę?
W takim razie, jak pomóc osobie z niską samooceną ? Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na samoocenę już u dzieci i nastolatków. Według Rogersa dużo korzystniejsze dla dziecka jest budowanie spójnego obrazu dziecka i nagradzanie go oraz chwalenie. Dorośli powinni zachęcać dzieci do tego, aby nie przejmowały się opiniami otoczenia, były pewne siebie i miały własne zdanie. Ogromne znaczenie ma także wzmacnianie wszelkich zasobów intelektualnych i kompetencyjnych dziecka, a także jego talentów i umiejętności.
Wysoka samoocena wiąże się z lepszymi wynikami szkolnymi oraz zawodowymi, natomiast samoocena obniżona ma związek z pogorszeniem wyników w nauce i w pracy. Dlatego tak ważne jest wspomaganie dzieci i zapewnienie im bezpieczeństwa, miłości oraz pochwał. W przypadku dorosłych możliwe jest zachęcenie danej osoby do podjęcia terapii, zwłaszcza z nurtu poznawczo-behawioralnego. Jeżeli dana osoba zmaga się z zaniżoną samooceną od czasu dojrzewania, powinna zastanowić się nad przyczynami tego stanu. Oczywiście z niską samooceną można także walczyć samodzielnie, na przykład poprzez ćwiczenie publicznych występów, rozmowy z innymi, a także wyznaczanie sobie drobnych kroczków na drodze do celu, ponieważ każdy sukces wzmacnia samoocenę i poczucie własnej wartości.
Bibliografia
1. Niebrzydowski, L. (1976). O poznawaniu samego siebie. Na przykładzie młodzieży dorastającej. Nasza Księgarnia, Warszawa.
2. Soral, W. (2017). Jakie aspekty indywidualnego i kolektywnego ‘Ja’ wyznaczają pozytywną samoocenę. Znaczenie perspektywy sprawcy i biorcy. Warszawa.
3. Turowska, A. (2008). Znaczenie samooceny w funkcjonowaniu społecznym- na przykładzie młodzieży maturalnej. Kultura i Edukacja , nr 2 (66).
4. Zbonikowski, A. (2010). Społeczne oddziaływania defaworyzujące a poczucie własnej wartości dzieci i młodzieży.Warszawa: Difin.
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN