Co to jest toksoplazmoza?
Toksoplazmoza to choroba pasożytnicza, którą wywołuje pierwotniak o nazwie Toxoplasma gondii . Drobnoustrój ten jest gatunkiem kosmopolitycznym, szeroko rozpowszechnionym na świecie. Świadectwem tego niech będzie to, że nie występuje on jedynie w rejonach polarnych. Pierwszy raz został opisany przez francuskich badaczy w ciele północnoafrykańskiego gryzonia w 1908 roku. Choroba najczęściej przebiega bezobjawowo (jeśli prawidłowo funkcjonuje układ odpornościowy). Jeśli dojdzie do rozwoju postaci objawowej, może być to forma węzłowa, uogólniona lub oczna. Poznanie cyklu rozwojowego pasożyta i jego żywicieli jest niezwykle istotne dla zrozumienia dróg zakażenia i rozwoju choroby.
Cykl rozwojowy wirusa
Pasożyt Toxoplasma gondii posiada żywicieli pośrednich, którymi są z zasadzie wszystkie ssaki (w tym człowiek) i ptaki, a także żywicieli ostatecznych, którymi są zwierzęta z rodzaju kotowatych (koty, żbiki).
Do rozmnażania pierwotniaka dochodzi w komórkach nabłonka jelita kota, w których zróżnicowane komórki płciowe łączą się w zygotę, tworzącą ostatecznie tzw. oocystę. Jest ona wydalana do środowiska zewnętrznego z kałem kota. Dzienna produkcja oocyst sięga nawet dwudziestu milionów, a okres ich wydalania trwa od jednego do trzech tygodni. Po opuszczeniu żywiciela oocysta dzieli się i w jej wnętrzu powstają tzw. sporozoity zachowujące żywotność nawet do półtora roku. Tak powstała postać jest zakaźna dla kolejnego żywiciela. Do jego zakażenia dochodzi drogą pokarmową.
W jelitach osłonka rozpuszcza się, a osobniki potomne wnikają do komórek nazywających się makrofagami i wraz z nimi transportowane są do węzłów chłonnych, mięśni, mózgowia, gałki ocznej i innych struktur. Po osiągnięciu miejsca docelowego tworzą się cysty tkankowe, które zawierają tysiące pasożytów będących źródłem zakażenia dla żywiciela przez wiele lat.
Ciąża, koty, toksoplazmoza – czy można się zarazić?
Człowiek może zarazić się przez spożycie mięsa zakażonego cystami tkankowymi, pokarmów zanieczyszczonych oocystami (czyli zanieczyszczonych kałem kota), przeniknięcie pasożyta przez łożysko od matki do płodu, przetoczenie krwi czy przeszczep narządu.
Popularną obawą kobiet w ciąży, które posiadają koty, jest to, że zarażą się wirusem od swoich czworonogów. Specjaliści zalecają ostrożność, ale jednocześnie uspokajają – aby kobieta w ciąży zaraziła się toksoplazmozą od kota, musiałaby zupełnie nie dbać o higienę zarówno swoich rąk, jak i czystość kuwety. Oocysty w trakcie wydalania z kałem nie są bowiem niebezpieczne – stają się takie dopiero po ok. 1–5 dniach. Dlatego też wystarczy, że wejdzie nam w nawyk wyrzucanie świeżych odchodów kota i częsta zmiana żwirku, a ryzyko zarażenia wirusem niemal zniknie.
Pamiętajmy też, że nie każdy zarażony kot może przekazać toksoplazmozę. Po pierwsze, w jego kale powinny pojawić się oocysty, a to dotyczy tylko 0,8–1% wszystkich osobników. Po drugie, koty, które miały wcześniej kontakt z wirusem i wytworzyły przeciwciała, z zasady nie będą zarażać. Jeśli zaś nasz kot nie chorował wcześniej na toksoplazmozę, ale nie wychodzi z domu i nie ma kontaktu z surowym mięsem lub chorymi zwierzętami (np. ptakami), również nie przekaże nam wirusa.
Toksoplazmoza – objawy
Jeżeli układ odpornościowy funkcjonuje prawidłowo, choroba jest bezobjawowa. Jeżeli dojdzie do rozwoju postaci objawowej, to wyróżniamy postać węzłową, uogólnioną i oczną.
W postaci węzłowej dochodzi do powiększenia pojedynczego lub grupy węzłów chłonnych. Może pojawić się gorączka lub stan podgorączkowy, osłabienie, bóle głowy i gardła. Objawy ustępują w ciągu kilku tygodni lub miesięcy.
W postaci uogólnionej dominuje osłabienie, zmęczenie, trudności w koncentracji, bóle głowy, zawroty głowy, oczopląs. Może dojść do zapalenia mięśnia sercowego, wątroby czy śródmiąższowego zapalenia płuc.
Postać oczna objawia się bólem gałki ocznej, zaburzeniami widzenia, nadmiernym łzawieniem lub zmianami na dnie oka.
Czym grozi toksoplazmoza w ciąży
Nic dziwnego, że ginekolodzy prowadzący ciąże uczulają kobiety na skutki toksoplazmozy w ciąży. Wpływ pasożyta na płód uzależniony jest od okresu ciąży, w którym dojdzie do rozwoju choroby, ale zmiany nim spowodowane są zawsze radykalne.
Toksoplazmoza w ciąży – skutki:
· W czasie pierwszego trymestru najczęściej dochodzi do uszkodzenia narządów płodu i poronienia.
· Podczas drugiego trymestru obserwuje się rozwój małogłowia, wodogłowia, padaczki, niedorozwoju umysłowego i psychomotorycznego, uszkodzenia gałki ocznej. Charakterystycznym zespołem wad zwanym triadą Sabina–Pirkentona jest małogłowie, wodogłowie, zapalenia siatkówki i naczyniówki.
· W trzecim trymestrze objawy mogą przypominać postać uogólnioną choroby. Pojawia się powiększenie wątroby i śledziony, zapalenie płuc, zapalenie mózgu, małopłytkowość, niedokrwistość, żółtaczka i biegunka.
Badanie toksoplazmozy w ciąży
Ze względu na to, że objawy choroby są mało charakterystyczne, nie ma możliwości postawienia diagnozy jedynie w oparciu o badanie fizykalne. Często w związku z dolegliwościami wykonywane są różne procedury diagnostyczne, które dają konkretne odpowiedzi co do charakteru dolegliwości. Pomocne bywa zebranie skrupulatnego wywiadu, w którym obecność kota w domu (a zatem możliwość kontaktu z jego odchodami) jest cenną wskazówką.
Niezwykle istotne jest wykrycie toksoplazmozy w ciąży, gdyż wczesna diagnoza umożliwia włączenie leczenia i minimalizację wad i chorób u dziecka.
Test na toksoplazmozę należy obecnie do standardu badań wykonywanych po potwierdzeniu ciąży. Polega on na badaniu surowicy krwi pod kątem obecności przeciwciał przeciw toksoplazmozie w klasie immunoglobulin M i G, przy czym obecność IgM świadczy o świeżej postaci zakażenia, a IgG o chorobie przebytej w przeszłości.
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN
Źródło zdjęcia głównego: Digital Vision