Teoria atrybucji, czyli jak widzimy innych

teoria atrybucji
Fot. Visual Generation / Getty Images
Atrybucja to jeden ze sposobów, w jaki postrzegamy zachowania innych. Psychologia społeczna tłumaczy ją jako doszukiwanie się, definiowanie przyczyn działań innych ludzi. Znalezienie logicznego wytłumaczenia określonych zjawisk i zachowań to jedna z ważniejszych potrzeb człowieka, zapewniająca mu poczucie bezpieczeństwa.

Teoria atrybucji na samym początku zakładała bardzo racjonalne doszukiwanie się przyczyn zachowania innych ludzi. Dopiero z czasem kolejne wersje teorii uświadomiły badaczom, do jak wielu deformacji dochodzi w akcie poszukiwania związków przyczynowo-skutkowych w zachowaniach innych ludzi.

Więcej:

Kiedy pojawiła się teoria atrybucji?

Teoria atrybucj i została sformułowana po raz pierwszy w 1958 roku przez Fritza Heidera . Zakładała, że człowiek w diagnozie zachowań innych ludzi korzysta ze zbioru racjonalnych reguł. Heider był przekonany, że umiejętność wskazania związków przyczynowo-skutkowych daje człowiekowi poczucie bezpieczeństwa i kontrolę nad rzeczywistością. W swojej teorii atrybucji wskazał dwie kategorie przyczynowości:

  • wewnętrzną – kiedy to przyczyn określonych zachowań człowiek upatruje w charakterze obserwowanego podmiotu;
    • zewnętrzną – kiedy przyczyn poszukuje on w świecie zewnętrznym, niezależnym od podmiotu, autonomicznym wobec niego.

      Heider uważał te dwie kategorie przyczyn za wzajemnie się wykluczające. Nie uznawał więc możliwości ich przenikania się i dwukierunkowego uzasadniania decyzji i zachowań jednostki. Ponadto w precyzyjny sposób rozbił przyczyny wewnętrzne i zewnętrzne na podkategorie:

      • przyczyny wewnętrzne to:

        - intencje: podmiot chce;

        - zdolności: podmiot może i potrafi;

        - motywacja: podmiot usiłuje.

        · przyczyny zewnętrzne to:

        - obiektywne trudności;

        - okoliczności (sprzyjające bądź niesprzyjające);

        - szczęście lub pech.

        Teorie atrybucji i ich przemiany

        Teoria atrybucji od czasu jej sformułowania w 1958 roku przechodziła wiele przemian. Na nowo dyskutowano jej założenia, wskazywano nowe kategorie przyczynowości, w końcu dostrzeżono procesy deformacji charakterystyczne dla ludzkich aktów sądzenia.

        Teorię atrybucji Heidera po raz pierwszy „zreformował” Julian Rotter w 1966 roku . Jako rozwinięcie propozycji poprzednika przedstawił on koncepcję umiejscowienia kontroli. Zwrócił uwagę, że skłonność do określonego postrzegania zachowań lub wydarzeń jest cechą charakterystyczną danej jednostki i ściśle wiąże się z jej osobowością.

        W latach 1972-1973 pojawiała się teoria atrybycji Bernarda Weinera . Badacz zaproponował rozszerzenie klasyfikacji Heidera o dwie dodatkowe kategorie przyczynowości. Dzieliły się one następująco:

        • zewnętrzne umiejscowienie przyczyny;
          • wewnętrzne umiejscowienie przyczyny;
            • stałość przyczyn;
              • zmienność przyczyn.

                Z kolei Robert Rosenbaum do tego zestawienia dodał jeszcze jedną zmienną: kontrolowalność +/- przyczyny . W ten sposób powstała siatka 3 płaszczyzn, na których należało obserwować dane zdarzenie. Klasyfikacja atrybucji odbywała się więc na trzech poziomach: umiejscowienia, stabilności i intencjonalności.

                Deformacje w teoriach atrybucji

                Teorie atrybucji w dużej miere wskazują na deformacje, jakimi posługuje się ludzki umysł w formułowaniu sądów dotyczących przyczyn danych zachowań. Harold Kelley w swoim modelu współzmienności zwrócił np. uwagę na udział czynników współzmieniających się w potocznym orzekaniu o przyczynach danych zachowań. Według badacza kluczową rolę (obok wybiórczości i zgodności) odgrywa spójność zachowań. To na niej najczęściej opierają się konkretne atrybucje. Te oceny są jednak związane wyłącznie z zachowaniami powtarzalnymi. Pod uwagę brana jest również reakcja tej samej osoby na inne bodźce, a także reakcja innych osób na ten sam bodziec. Wszystkie te elementy definiują ostateczną decyzję, czy dane zachowanie przypiszemy atrybucji zewnętrznej czy wewnętrznej.

                Skąd wzięła się teoria płaskiej Ziemi?

                Zachowania jednorazowe tłumaczy się z reguły przez powiększanie lub pomniejszanie przyczyn. Człowiek ma skłonność do uznawania danej przyczyny za mniejszą, gdy występuje wraz z innymi, natomiast powiększa jej znaczenie w sytuacji, gdy występuje ona sama.

                Czemu służą teorie atrybucji?

                Teorie atrybucji w czasem zostały uzupełnione o teorie atrybucyjne , czyli takie, które badają konsekwencje, jakie dla różnych aspektów życia ma przyjmowanie określonych atrybucji. Teorie atrybucyjne pozwalają więc wskazać praktyczne konsekwencje przyjętej przez jednostkę, grupę ludzi czy społeczeństwo metody sądzenia. Jest to niezwykle przydatna wiedza, która nie tylko tłumaczy, jak człowiek wydaje sądy o innym człowieku, ale także wyjaśnia, jaki wpływ te sądy mogą mieć na życie osoby je wydającej i tej, o której się sądzi. Zagadnienia te związane są zarówno z wymiarem egzystencjalnym czy antropologicznym, jak i społecznym, historycznym czy politycznym ludzkiego życia.

                Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN

                podziel się:

                Pozostałe wiadomości

                Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

                Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

                Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

                Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

                Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

                Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

                Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

                Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

                Marta Krupa o trudnym związku i powrocie do show-biznesu. "Byłam poniżana"

                Marta Krupa o trudnym związku i powrocie do show-biznesu. "Byłam poniżana"

                Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

                Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

                Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym
                Materiał promocyjny

                Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym

                Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

                Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

                "Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

                "Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

                Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego
                Materiał promocyjny

                Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego

                Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

                Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

                Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

                Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

                10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu
                Materiał promocyjny

                10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu

                Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

                Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

                Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"
                Materiał promocyjny

                Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"

                Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

                Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

                Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

                Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

                Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

                Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

                "Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

                "Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

                Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy
                Materiał promocyjny

                Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy

                Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

                Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

                Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

                Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

                Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"
                Materiał promocyjny

                Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"

                Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

                Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

                Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

                Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

                Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

                Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

                Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?
                Materiał promocyjny

                Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?

                "Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

                "Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

                Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

                Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

                "Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

                "Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

                Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry
                Materiał promocyjny

                Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry

                Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

                Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

                Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

                Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

                Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?
                Materiał promocyjny

                Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?

                Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

                Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

                Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

                Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

                To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

                To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

                Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

                Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

                Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

                Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

                Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

                Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

                E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"
                Materiał promocyjny

                E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"

                Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

                Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

                Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

                Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

                Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

                Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

                Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

                Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

                9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

                9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

                Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

                Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

                Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

                Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

                #DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

                #DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

                Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

                Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

                Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

                Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

                Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

                Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

                Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"

                Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"