System parlamentarny – jego główne typy

młotek sędziowski
Fot. Pattanaphong Khuankaew / EyeEm / Getty Images
System parlamentarny opiera się na zasadzie podwójnej egzekutywy. Oznacza to rozdział funkcji szefa rządu od głowy państwa. Z drugiej strony możliwe jest łączenie i sprawowanie funkcji zarówno w rządzie, jak i parlamencie. W systemie parlamentarnym funkcjonuje tzw. wotum nieufności.

Do uprawnień prezydenta należy rozwiązanie parlamentu. W niektórych systemach parlamentarnych prezydent nie jest w żaden sposób ograniczony w swojej decyzji (np. Niemcy), w innych systemach muszą zostać spełnione określone warunki (np. Wielka Brytania). System parlamentarny występuje zarówno w monarchii, jak i republice. W monarchii najczęściej odznacza się przewagą premiera nad monarchą.

Więcej:

Podstawowe cechy systemu parlamentarnego

Fundamentem parlamentaryzmu jest ścisłe rozdzielenie funkcji szefa rządu i głowy państwa. System ten ukształtował się w Wielkiej Brytanii, obecnie funkcjonuje w zdecydowanej większości krajów europejskich. Funkcjonowanie systemu parlamentarnego opiera się na systemie dwu- lub wielopartyjnym, a także na trójpodziale władzy. Cechą wyróżniającą jest ścisła współpraca przedstawicieli władzy ustawodawczej i wykonawczej. Najczęściej parlament ma pozycję równorzędną lub dominującą w stosunku do rządu parlamentarnego, który powoływany jest z większości parlamentarnej. Jeżeli parlament skieruje w stosunku do rządu wotum nieufności, to musi on ustąpić. Posłowie mają prawo do pełnienia funkcji ministra i premiera.

Systemy parlamentarne – główne typy

W ramach systemów parlamentarnych można wyróżnić cztery ich główne typy:

  • System kanclerski to system rządów parlamentarnych obowiązujący w Niemczech. Podstawowymi zasadami ustrojowymi w tym kraju są: federalizm, demokratyzm oraz funkcja państwa socjalnego. Niemcy to dobrowolna federacja krajów związkowych, które noszą nazwę landów. Każdy z tych krajów ma własny parlament (landtag) i własny rząd. Na poziomie federalnym kanclerz posiada praktycznie pełnię władzy wykonawczej. Wybierany jest przez niższą izbę parlamentu, czyli Bundestag. Do izby tej należy też większość władzy prawodawczej. Bundestag wybierany jest w wyborach mieszanych, proporcjonalnie-większościowych z 5% progiem wyborczym. Izba wyższa, Bundesrat, pełni funkcję kontrolną i składa się z delegatów rządów krajowych.
    • System parlamentarno-komitetowy występuje w Szwajcarii i San Marino, niektórych państwach bloku wschodniego. Swoją genezę republika parlamentarna ma w rewolucyjnej Francji – powstała w ramach Komuny Paryskiej i konstytucji jakobińskiej z 1793 roku. Podstawową zasadą tego systemu parlamentarnego jest brak jakiegokolwiek podziału władzy – jej pełnię posiada parlament, są to więc w pełnym tego słowa znaczeniu rządy parlamentarne. Powołuje wszystkie pozostałe organy państwowe, a także kontroluje realizacją zadań, które sam wyznacza. Rząd wybierany jest przez parlament i przed nim odpowiada.
      • System parlamentarno-gabinetowy – w tym systemie demokracji parlamentarnej rząd i premier powoływani są przez parlament, ale przy istotnej współpracy z prezydentem. Rząd odpowiada przed parlamentem, który może zastosować wobec niego wotum zaufania lub wotum nieufności. Rząd powoływany jest spośród przedstawicieli partii posiadającej największe poparcie w parlamencie. Funkcją głowy państwa jest przede wszystkim reprezentowanie kraju, a wszystkie dokumenty podpisywane przez prezydenta wymagają kontrasygnaty. Ten rodzaj rządów parlamentarnych powstał w Anglii w XVIII-XIX wieku, a obecnie funkcjonuje m.in. w Polsce, Hiszpanii i w Danii.
        • System gabinetowo-parlamentarny – jest to system zbliżony w swych założeniach do systemu parlamentarno-gabinetowego, z tym że w tym przypadku to rząd ma przewagę nad parlamentem. Prezydent również pełni tylko funkcję reprezentacyjną. System oparty jest na dwupartyjności, parlament powołuje rząd, nie ma rozdziału władzy. Premier wybierany jest automatycznie w momencie wybrania zwycięskiej partii, rząd też może wystąpić z wnioskiem o rozwiązanie parlamentu. Najlepszym przykładem tego rodzaju systemu parlamentarnego jest Wielka Brytania.

          System parlamentarny w Polsce – jak się kształtował?

          Początki systemu parlamentarnego w Polsce sięgają XV wieku. Wtedy to ukształtował się dwuizbowy sejm, w skład którego wchodził senat i izba poselska. Umowną datą powstania dwuizbowego sejmu jest rok 1493, kiedy zwołano sejm w Piotrkowie. Sejm wyodrębnił się ze zjazdów walnych, które gromadziły przedstawicieli wszystkich dzielnic Polski. Składał się on z trzech stanów sejmujących: króla, senatu i izby poselskiej. Członkowie senatu pełnili swoją funkcję dożywotnio, natomiast przedstawicieli do Izby Poselskiej wybierano na sejmikach przedsejmowych. W XVI wieku Sejm walny stał się instytucją mającą decydujący wpływ na politykę państwa. Do jego najważniejszych kompetencji zaliczyć trzeba uchwalanie podatków, decyzje dotyczące polityki zagranicznej, a także zwoływanie pospolitego ruszenia.

          Zobacz film: Szczery uśmiech polityków. Źródło: Dzień Dobry TVN

          Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN

          podziel się:

          Pozostałe wiadomości

          Samotność, stres i szok młodej mamy. "W łazience się zamykałam i płakałam"

          Samotność, stres i szok młodej mamy. "W łazience się zamykałam i płakałam"

          Takiego programu dawno nie było. W pracy stawi się wyjątkowy skład prowadzących

          Takiego programu dawno nie było. W pracy stawi się wyjątkowy skład prowadzących

          Quiz. Sprawdź, co wiesz o wielkanocnych potrawach?

          Quiz. Sprawdź, co wiesz o wielkanocnych potrawach?

          Żurek i barszcz biały - czym się różnią te wielkanocne zupy?

          Żurek i barszcz biały - czym się różnią te wielkanocne zupy?

          Rebel Wilson straciła dziewictwo w wieku 35 lat. "Ludzie mogą poczekać, aż będą gotowi"

          Rebel Wilson straciła dziewictwo w wieku 35 lat. "Ludzie mogą poczekać, aż będą gotowi"

          Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

          Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

          Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym
          Materiał promocyjny

          Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym

          Jak gwiazdy spędzają Wielkanoc? Marzena Rogalska: "Szaleństwo"

          Jak gwiazdy spędzają Wielkanoc? Marzena Rogalska: "Szaleństwo"

          Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

          Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

          "Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

          "Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

          Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

          Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

          Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego
          Materiał promocyjny

          Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego

          Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

          Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

          Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

          Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

          10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu
          Materiał promocyjny

          10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu

          Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

          Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

          Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

          Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

          Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

          Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

          Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

          Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

          Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"
          Materiał promocyjny

          Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"

          Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

          Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

          Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

          Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

          Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

          Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

          "Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

          "Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

          Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy
          Materiał promocyjny

          Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy

          Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

          Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

          Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

          Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

          Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"
          Materiał promocyjny

          Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"

          Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

          Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

          Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

          Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

          Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

          Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

          Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?
          Materiał promocyjny

          Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?

          "Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

          "Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

          Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

          Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

          "Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

          "Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

          Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry
          Materiał promocyjny

          Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry

          Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

          Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

          Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

          Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

          Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?
          Materiał promocyjny

          Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?

          Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

          Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

          Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

          Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

          To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

          To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

          Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

          Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

          Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

          Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

          Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

          Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

          E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"
          Materiał promocyjny

          E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"

          Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

          Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

          Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

          Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

          Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

          Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

          Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

          Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

          9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

          9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

          Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

          Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

          Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

          Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

          #DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

          #DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

          Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

          Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

          Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

          Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

          Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

          Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

          Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"

          Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"