Prawa kobiet - o co muszą jeszcze walczyć Polki? "Obserwujemy działania obliczone na powrót do stanu sprzed emancypacji"

Kobiety, prawa kobiet
izusek/Getty Images
Mimo że nasz kraj od 40 lat ma obowiązek przeciwdziałać szkodliwym dla praw kobiet stereotypom, w praktyce niewiele się zmienia. Tymczasem krzywdzące schematy utrudniają paniom m.in. realizację konstytucyjnej zasady równouprawnienia płci. Z okazji Międzynarodowego Dnia Kobiet postanowiliśmy przyjrzeć się sytuacji i sprawdzić, o jakie prawa muszą walczyć współczesne Polki.

Co się dzieje z prawami kobiet w Polsce?

Zdaniem Joanny Gzyry-Iskandar z Centrum Praw Kobiet, w naszym kraju obserwujemy aktualnie konserwatywny backlash, czyli szeroko zakrojone działania będące reakcją na zdobycze praw kobiet i praw człowieka.

- To działania obliczone na powrót do minionego stanu społecznego, sprzed emancypacji kobiet, i sankcjonujące "naturalny porządek świata" oparty na tradycyjnym podziale ról płciowych. Taki "tradycyjny" podział zakładał przynależność mężczyzn do publicznej (politycznej, społecznej) sfery życia, a kobiet – do sfery domowej. To sytuacja, która uświadamia nam, że wywalczone prawa nie są nam dane raz na zawsze, a wręcz, że są realnie zagrożone - uważa ekspertka.

Prawa kobiet w pracy

Miejscem, w którym kobiety są zmuszone walczyć o swoje prawa jest bez wątpienia praca. Zaczyna się to już na etapie rozmów kwalifikacyjnych, podczas których panie muszą udowadniać, że są równie dyspozycyjne jak kandydaci płci męskiej i mają takie same umiejętności i wiedzę. Walka nie kończy się po otrzymaniu upragnionej pracy. Potem niejednokrotnie kobiety czeka mozolne rozbijanie szklanego sufitu, by dostać awans i wynagrodzenie takie same jak koledzy na tym samym stanowisku.

Zgodnie z cytowanymi przez RPO danymi Głównego Urzędu Statystycznego, od wielu lat średnia różnica w płacach kobiet i mężczyzn w Polsce utrzymuje się na poziomie 19-20 proc. Oznacza to, że panie zatrudnione na tym samym stanowisku, mające te same kwalifikacje i podobne doświadczenie co panowie zarabiają od nich o 20 proc. mniej. Luka płacowa jest wynikiem nierówności, z którymi kobiety spotykają się w trakcie całego swojego życia zawodowego.

- Różnice w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn mają kilka źródeł, na pewno jest nim fakt, że zawody sfeminizowane jako te mniej prestiżowe i mniej doceniane są gorzej płatne; ale też mężczyźni stereotypowo uchodzą za bezpieczniejszych pracowników (bardziej dyspozycyjnych), bo nie rodzą dzieci oraz rzadziej zajmują się nimi (więc jest mniejsze prawdopodobieństwo, że wezmą urlop na żądanie, bo dziecko jest chore i nie pójdzie do przedszkola itp.). Z tych samych powodów, mężczyznom jest też wciąż łatwiej awansować - powiedziała Joanna Gzyra-Iskandar.

Sprawą ostatnio zajęła się Komisja Europejska, która przedstawiła propozycję dotyczącą "przejrzystości wynagrodzeń". Ma ona na celu "zagwarantowanie na terytorium całej UE równej płacy dla kobiet i mężczyzn za taką samą pracę". Czy propozycja ta jest wystarczająca?

- Uważam, że powinniśmy walczyć o zmianę przede wszystkim społeczną, bo każde ustawodawstwo pracodawcy są w stanie obejść, np. zmieniając nazwy stanowisk lub ich opisy - stwierdziła adwokat Eliza Kuna, a następnie dodała, że w zakresie zrównania płac kobiet i mężczyzn dużym problemem jest także brak jawności wynagrodzeń.

Zdaniem prawniczki, kolejną formą nierównego traktowania kobiet w pracy jest dyskryminacja ze względu na macierzyństwo. Jak przyznała, sama reprezentuje w kilku procesach panie, które po powrocie z urlopu macierzyńskiego zostały zwolnione. Często jako kryterium doboru do wypowiedzenia umowy podaje się liczbę dni chorobowego w ostatnich dwóch latach. W tej sytuacji kobiety, które miały powikłany przebieg ciąży są z automatu skazane na zwolnienie z pracy. Często także jako kryterium do wypowiedzenia wskazuje się tzw. aktywny staż pracy, w którym nie uwzględnia się urlopu macierzyńskiego.

- Kolejny proces, w którym reprezentuję kobietę, dotyczy jej zwolnienia po tym, gdy odmówiła delegacji do miejscowości oddalonej o kilkadziesiąt kilometrów od miejsca zamieszkania z uwagi na posiadanie kilkunastomiesięcznego dziecka. Uznano to za brak gotowości podjęcia pracy w miejscu wskazanym przez pracodawcę. Tymczasem kodeks pracy gwarantuje matce tak małego dziecka możliwość odmówienia delegacji lub pracy w nadgodzinach - powiedziała adwokat, a następnie dodała:

- Także w korporacjach, w których istnieją roczne okresy awansowania, kobieta, która wraca po macierzyńskim i np. przepracuje dziewięć miesięcy nie jest brana pod uwagę ani do premii rocznej ani do podwyżki.

Kolejnym problemem spotykanym w miejscu pracy jest dyskryminacja przejawiająca się w formie molestowania i przemocy seksualnej. Z danych CBOS z 2018 roku wynika, że kobiety ponad trzykrotnie częściej niż mężczyźni muszą mierzyć się m.in. z propozycjami stosunku w zamian za awans i podwyżkę, komentarzami dotyczącymi wyglądu, pytaniami o życie intymne, podszczypywaniem, dotykaniem czy nawet natrętnym przyglądaniem się.

- Kobiety doświadczają częściej molestowania i przemocy seksualnej ze względu na swoją słabszą pozycję społeczną w środowisku pracy, wynikającą m.in. z faktu, że żyjemy w kulturze gwałtu. To oznacza, że kobieta może być bez konsekwencji dla sprawcy traktowana przedmiotowo, postrzegana przez pryzmat cielesności i seksualności – jej ciało jest czymś, co mężczyźnie wolno oceniać, dotykać, wreszcie – posiąść. Spektrum molestowania jest bardzo szerokie, zaczyna się najczęściej od słów, "niewinnych żartów z podtekstem", a może skończyć się na gwałcie (swoją drogą "zgwałciłbym ją" niestety wciąż w ustach wielu mężczyzn ma oznaczać z ich strony komplement…). Doświadczenie przemocy seksualnej jest bardzo powszechne w życiu kobiet, właśnie ze względu na przyzwolenie na pewne zachowania ze strony sprawców. Doświadczenia pań, które odważyły się mówić głośno o tym, co je spotkało, często są bagatelizowane: "trochę dystansu", "przecież nie miałem nic złego na myśli", "chcesz mu zniszczyć karierę?". W środowisku zawodowym, otwarte mówienie o swoim doświadczeniu może się źle skończyć dla kobiety, która została skrzywdzona, a nie dla sprawcy przemocy. Tym bardziej, że na sytuacje wykorzystania seksualnego w środowisku pracy często nakładają się zależności w hierarchii zawodowej - powiedziała Joanna Gzyra-Iskandar. Jej zdaniem, bezwzględne zerwanie z kulturą gwałtu to krok do zapewnienia kobietom bezpieczeństwa seksualnego w każdej sferze życia.

Z doświadczenia zawodowego adwokat Elizy Kuny wynika, że sytuacja dotycząca molestowania i przemocy seksualnej w pracy zaczyna się zmieniać.

- Mam wrażenie że przeszliśmy bardzo dużą transformację społeczną i świadomość pracodawców w tym zakresie jest coraz większa. Problemem nadal pozostaje materia dowodowa, bo z reguły współpracownicy nie chcą zeznawać w sądzie. W takiej sytuacji ewentualnym dopuszczalnym, choć trudnym do pozyskania, dowodem mogą być nagrania lub screeny korespondencji pomiędzy sprawcą molestowania a ofiarą - stwierdziła prawniczka.

Wyborcze prawa kobiet

Choć w 2018 roku obchodziliśmy 100-lecie praw wyborczych kobiet, niewiele pań zajmuje wysokie miejsca na listach wyborczych. Zgodnie z danymi podanymi przez Biuro RPO, obecnie w Sejmie RP zasiada tylko 28 proc. posłanek i jest to kolejna kadencja podtrzymująca tę proporcję (mniej niż co najmniej 1/3 składu izby). To sprawia, że panie nie mają odpowiedniej reprezentacji w miejscu, gdzie podejmowane się najważniejsze dla obywateli decyzje. Tymczasem ograniczenie roli kobiet w życiu publicznym sprawia, iż państwo może nie dostrzegać wielu ważnych problemów.

- Wciąż pokutuje przekonanie, że polityka to "męski świat", a nie, że każda grupa społeczna powinna mieć swoją reprezentację na każdym szczeblu władzy. Myślę, że w dużej mierze wynika to z wewnętrznej polityki partii raczej niż z niskiego zaufania społeczeństwa do kobiet – kandydatek do władzy - wyjaśniła Joanna Gzyra-Iskandar.

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, by zmienić tę sytuację, niezbędna jest odpowiednia edukacja i kampanie społecznościowe, ale także zmiany prawne gwarantujące rzeczywistą równość płci w procesie wyborczym. RPO rekomenduje w szczególności przyjęcie rozwiązania, aby na początkowych miejscach list wyborczych na przemian umieszczać kobiety i mężczyzn.

Ochrona praw reprodukcyjnych kobiet

Prawa reprodukcyjne kobiet i dziewcząt nie są w pełni respektowane, a w niektórym zakresie - jak uważa Kamila Ferenc, współautorka raportu "Kobiety w Polsce w XXI wieku" - wręcz przeżywają regres. Przykładem na to jest, opublikowany w styczniu 2021 r., wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który uznał, że aborcja przeprowadzana ze względu na nieodwracalne wady lub ciężką chorobę płodu, jest niezgodna z ustawą zasadniczą.

Według współautorki raportu, kobiety spotykają się z mechanizmem uprzedmiotowienia, narzucania określonych decyzji dotyczących rodzenia dzieci, bez względu na to, jakie są ich plany reprodukcyjne. Przejawia się to m.in. w ograniczonym dostępie do poradnictwa, nieefektywnym systemie refundacji i bezwarunkowym wymogiem recept na antykoncepcję hormonalną czy braku refundacji środków antykoncepcji awaryjnej, a nawet odmowy ich przypisania.

Problemy, z jakimi muszą mierzyć się Polki dotyczą także standardów opieki okołoporodowej oraz dostępu do badań prenatalnych. Wiele do życzenia pozostawia także leczenie niepłodności. Ustawa uchwalona w 2015 r. dyskryminuje kobiety niemające partnera oraz pozostające w jednopłciowym związku.

Zobacz także: "W tym roku czuję dopiero, jak bardzo potrzebujemy tego święta". Manifa w Poznaniu i Szczecinie z okazji Dnia Kobiet:

>>> Zobacz także:

Mama Ginekolog poruszyła ważny temat dotyczący kobiet: "Często to słyszę w gabinecie"

Kobiety - mistrzynie tatuażu. "Ciężko coś oddać w pracy twórczej, nie posiadając wrażliwości"

Anna Puślecka o niezwykłej sile kobiet. "Mamy wspaniałych mężczyzn, ale my musimy się trzymać razem"

Autor: Iza Dorf

podziel się:

Pozostałe wiadomości

Zmiany w Dzień Dobry TVN. Do zespołu dołączą znane twarze

Zmiany w Dzień Dobry TVN. Do zespołu dołączą znane twarze

Takiego programu dawno nie było. W pracy stawi się wyjątkowy skład prowadzących

Takiego programu dawno nie było. W pracy stawi się wyjątkowy skład prowadzących

Upiekłam fit "sernik" Anny Lewandowskiej. Bez glutenu, bez laktozy... bez smaku?

Upiekłam fit "sernik" Anny Lewandowskiej. Bez glutenu, bez laktozy... bez smaku?

Quiz. Sprawdź, co wiesz o wielkanocnych potrawach?

Quiz. Sprawdź, co wiesz o wielkanocnych potrawach?

Żurek i barszcz biały - czym się różnią te wielkanocne zupy?

Żurek i barszcz biały - czym się różnią te wielkanocne zupy?

Wielkanoc z Dzień Dobry TVN. Jakie świąteczne niespodzianki czekają widzów?

Wielkanoc z Dzień Dobry TVN. Jakie świąteczne niespodzianki czekają widzów?

Rebel Wilson straciła dziewictwo w wieku 35 lat. "Ludzie mogą poczekać, aż będą gotowi"

Rebel Wilson straciła dziewictwo w wieku 35 lat. "Ludzie mogą poczekać, aż będą gotowi"

Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

Pomyśl, zanim udostępnisz zdjęcia swojego dziecka

Pomyśl, zanim udostępnisz zdjęcia swojego dziecka

Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym
Materiał promocyjny

Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym

Wysyłają gościom wirtualne zaproszenia na ślub. Czy to dobry pomysł?

Wysyłają gościom wirtualne zaproszenia na ślub. Czy to dobry pomysł?

Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

"Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

"Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego
Materiał promocyjny

Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego

Tuż po porodzie otrzymała od matki niestosowny prezent

Tuż po porodzie otrzymała od matki niestosowny prezent

Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu
Materiał promocyjny

10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu

Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"
Materiał promocyjny

Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"

Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

"Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

"Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy
Materiał promocyjny

Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy

Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"
Materiał promocyjny

Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"

Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?
Materiał promocyjny

Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?

"Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

"Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

"Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

"Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry
Materiał promocyjny

Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry

Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?
Materiał promocyjny

Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?

Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"
Materiał promocyjny

E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"

Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

#DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

#DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"

Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"