Poczucie winy to stan emocjonalny wywołany świadomością uczynienia czegoś moralnie lub prawnie niedozwolonego. Zwykle wiąże się z potrzebą poddania się karze lub czynienia zadośćuczynienia osobom (zwierzętom, instytucjom), które w wyniku naszych działań zostały skrzywdzone. Nie zawsze jednak poczucie winy spowodowane jest rzeczywistą winą. Bywa, że nakładamy na swoje barki odpowiedzialność za rzeczy, na które nie mieliśmy wpływu. I tu zaczyna się patologiczne poczucie winy.
Więcej:
- Jak pomóc alkoholikowi wyjść z nałogu?
- Jak poznać, że twoje dziecko chce popełnić samobójstwo?
- Przemoc domowa
Poczucie winy to narzędzie naszego sumienia , które w sytuacjach ekstremalnych jest w stanie powstrzymać niemal każdego przed dalszym czynieniem rzeczy złych. Bez poczucia winy prawdopodobnie nie moglibyśmy funkcjonować w społeczeństwach, tworzyć systemów religijnych ani kultur. Jednak poczucie winy powstałe sztucznie, np. u dziecka, którego rodzice się rozwodzą, potrafi destrukcyjnie wpłynąć na całe życie człowieka.
Rodzaje poczucia winy
Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje poczucia winy, których scharakteryzowanie pomaga wiele zrozumieć. Przede wszystkich poczucie winy właściwe , gdzie wyrzuty sumienia bywają proporcjonalne do wagi popełnionego czynu. Jest to objaw prawidłowego funkcjonowania mózgu człowieka i jego samego w społeczeństwie.
Poczucie winy niewłaściwe to patologiczne poczucie winy , które skalą przerasta przewinienie jednostki. Zdarza się również często, że pojawia się poprzez wpędzanie kogoś w poczucie winy przez bliskich ludzi, na przykład w rodzinie.
Źródła poczucia winy
Poczucie winy jest wynikiem przede wszystkim życia w społeczeństwie oraz naszego wychowania. Bez ludzi wokół poczucie winy nie mogłoby zaistnieć, bo nie czulibyśmy większości wpływów z zewnątrz, które je wywołują. Jakie to czynniki?
- Świadomość dobra i zła wynikająca między innymi z wychowania, środowiska i wpływu kultury, w której wychował się człowiek jest podstawowym warunkiem pojawienia się poczucia winy.
- Założenia niemożliwe do spełnienia są cechą charakterystyczną wielu religii, gdzie wyznawcy, mimo głębokiej wiary, nie są w stanie przestrzegać jej wszystkich założeń. Wiara katolicka np. wymaga od swoich wiernych stałej czujności nie tylko nad poprawnością czynów, ale i myśli. Taki rygor, który i tak nie jest w stanie wyeliminować każdego błędu, może wprowadzić w stałe i wyniszczające poczucie winy, destrukcyjne zwłaszcza w momencie, gdy to, co robimy, nie czyni krzywdy absolutnie nikomu wokół, tylko i wyłącznie konkretnej „doktrynie", która z założenia pozostaje bezosobowa.
- Presja społeczna często wciąga nas w poczucie winy nawet w sprawach, które dla nas nie mają żadnego znaczenia albo takich, które nie powinny mieć znaczenia dla ludzi wokół nas. Bywa, że z poczucia winy, nie wpasowujemy się w model idealnego obywatela, zakładamy rodzinę, mimo że nigdy tego nie chcieliśmy albo wybieramy zawód, który nas nie interesuje, bo tak wypada. Ilu jest przecież lekarzy czy księży bez powołania – w zawodach, w których powołanie to rzecz podstawowa. Wszystko tylko po to, żeby uniknąć przez jednostkę krytyki ze strony społeczeństwa.
- Błędy wychowawcze , które popełniają rodzice w tym trudnym procesie wprowadzania dziecka w życie, mogą mieć swoje zgubne skutki i wpływać na człowieka przez całą jego egzystencję. Poczucie winy u dziecka może rosnąć w domach, w których stawia się wobec niego tylko wymagania i jest karcone za każde niepowodzenie. Wzbudzanie poczucia winy przez matkę czy ojca spowoduje, że z zahukanego dziecka wyrośnie niepewny siebie dorosły.
Zobacz także: Psychologia, czyli zawód z przyszłością
Konsekwencje poczucia winy mogą być pozytywne i do takich należy chęć zmiany i zadośćuczynienie skrzywdzonym przez nas ludziom. Do negatywnych skutków należą między innymi izolacja od społeczeństwa, stres, samopotępienie oraz zatracenie poczucia własnej wartości.
Jak poradzić sobie z poczuciem winy?
Jak pozbyć się poczucia winy? Należy przede wszystkim zdać sobie sprawę z tego, komu nasz czyn wyrządził krzywdę. Niezależnie od religii i kultury zawsze duże znaczenie ma zadośćuczynienie. Jest to podstawowy sposób na zlikwidowanie poczucia winy. Kolejny to pojednanie z osobą, której wyrządziliśmy krzywdę. Zwykle poczucie winy staje się niszczące i zbyt wielkie, kiedy nie jesteśmy w stanie w żaden sposób uzyskać wybaczenia.
Jeżeli dręczy cię nadmierne poczucie winy, niezależnie od powodu, czy jest to poczucie winy w związku, czy też wstyd i poczucie winy u alkoholika warto udać się na terapię. Nie należy wstydzić się rozmów z psychologiem i potraktować je jako konieczność spotkania ze zwykłym lekarzem podobnym do internisty, który zajmuje się całością ciała, z tym że tutaj psycholog zajmuje się całością umysłu. Rozmowy i konkretnie zadania zadawane przez psychologa pomogą ci panować nad zbyt dużym lub fałszywym poczuciem winy. W ekstremalnych przypadkach pomogą również leki wyciszające z rodzaju antydepresyjnych.
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN