Omamy (inaczej halucynacje) to wrażenia zmysłowe, które powstają bez zadziałania jakiegokolwiek bodźca sprawczego . Oznacza to, że w zależności od typu omamów chory czuje, słyszy lub widzi rzeczy albo osoby, które nie istnieją. Ponadto, pacjent jest przekonany o prawdziwości odczuwanych doznań i nie da się go przekonać, że to, co czuje, słyszy lub widzi, tak naprawdę są zwidy.
Więcej:
- Teoria atrybucji, czyli jak widzimy innych
- Jak poradzić sobie z lękiem przestrzennym?
- Mowa ciała – jak ją odczytywać?
Rodzaje omamów
Ponieważ omamy to wrażenia zmysłowe, możemy podzielić je na pięć rodzajów w zależności od zmysłu, którego dotyczą. Do najczęściej obserwowanych zalicza się omamy słuchowe. Chory może np. słyszeć proste dźwięki (omamy słuchowe elementarne), takie jak gwizdy, szmery czy stuki. Inną postacią omamów słuchowych są omamy złożone, w których chory słyszy głosy. Głosy mogą powtarzać myśli chorego (tzw. echo myśli), mogą komentować zachowanie chorego lub rozmawiać o nim. W niektórych przypadkach pacjent słyszy głosy zwracające się wprost do niego, krytykujące go, wydające mu polecenia lub rozkazujące mu.
Omamy wzrokowe, jak sugeruje nazwa, powodują, że chory widzi coś, co w rzeczywistości nie istnieje. Ten rodzaj omamów obserwowany jest często u osób zażywających środki psychoaktywne, a także w przebiegu psychozy alkoholowej (omamy alkoholowe). Typowymi omamami alkoholowymi z grupy omamów wzrokowych są zwidy dotyczące obecności małych obiektów na pacjencie, powodujące tzw. „objaw skubania” (chory próbuje zdjąć znajdujące się na nim obiekty) oraz objaw „białej kartki”, polegający na tym, że chory widzi obiekty lub napisy na pokazanej mu kartce, która w rzeczywistości jest biała. Inną grupą zaburzeń, w których obserwuje się omamy wzrokowe, są demencje, np. choroba Alzheimera. Stąd też stosunkowo częste omamy wzrokowe u osób starszych.
Omamy węchowe (omamy zapachowe) obserwujemy u tych osób, które odczuwają nieistniejące zapachy. Zwykle zapachy mają nieprzyjemny charakter, chory może np. odczuwać swąd spalenizny lub zgnilizny. Takie zwidy mogą występować jako pojedynczy objaw lub częściej, jako element zespołu objawów. Omamy somatyczne (omamy czuciowe) dotyczą fałszywych doznań pochodzących z ciała pacjenta (jego wnętrza lub powierzchni). Mogą one objawiać się fałszywym doznaniem mrowienia, pełzania owadów na lub pod skórą (typowa dla omamów alkoholowych halucynoza pasożytnicza), fałszywymi odczuciami dotyku, zimna, ciepła lub wilgoci. W niektórych przypadkach pojawiają się omamy kinestetyczne, w których choremu wydaje się, że jego ciało porusza się bez jego udziału (np. uczucie skręcania kończyn). Omamy somatyczne pochodzące z wnętrza ciała, w których chory odczuwa np. przemieszczanie się narządów, kurczenie czy pulsowanie, to tzw. omamy cenestetyczne.
Halucynacje u osób zdrowych - omamy senne (omamy nocne)
Nie wszystkie zwidy są objawami chorobowymi. Osoby zdrowe mogą mieć omamy tuż przed zaśnięciem (omamy hipnagogiczne) lub podczas budzenia się (omamy hipnopompiczne). Tego rodzaju omamy najczęściej przybierają formę omamów wzrokowych lub słuchowych.
Leczenie omamów
Podobnie jak urojenia, omamy nie są chorobą samą w sobie. Dlatego nie leczy się samych omamów, a chorobę, która wywołała omamy. Każda osoba, która doświadcza omamów, powinna zostać poddana szczegółowej diagnostyce. Należy pamiętać, że omamy prawie zawsze są objawem chorobowym i nie wolno ich lekceważyć. W niektórych przypadkach omamy mogą powstawać na skutek poważnych chorób organicznych, np. nowotworów mózgu. W takich przypadkach szybkie postawienie diagnozy może uratować pacjentowi życie. Jeżeli natomiast omamy powstają na skutek chorób otępiennych (demencji), pacjenci najczęściej wymagają farmakoterapii prowadzonej pod kontrolą doświadczonego lekarza. Omamy w przebiegu chorób psychicznych, np. omamy w depresji lub schizofrenii, wymagają zwykle jednoczesnej psychoterapii i farmakoterapii prowadzonej przez lekarza psychiatrę.
Bibliografia
1. Adam Bilikiewicz, Psychiatria , wydanie 3, PZWL, 2003.
2. Lidia Cierpiałkowska, Psychopatologia , Scholar, 2012.
3. Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka, Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD 10 , wyd, 1, Vesalius, 2000.
Autor: Adrian Adamczyk