Ludwisarz – kto to jest i na czym polega jego praca?

 Andrey Pronin/Getty Images
Andrey Pronin/Getty Images
Ludwisarz to rzemieślnik, którego praca polega na odlewaniu dużych przedmiotów użytkowych ze stopów metali, takich jak brąz czy spiż. Do tego rodzaju obiektów zalicza się głównie dzwony i posągi. Dawniej ludwisarze odlewali lufy armat.

Słowo ludwisarz pochodzi od niemieckiego określenia rzemieślnika wykonującego ten zawód – Rothgiesser (również Rotgiesser). Jego pierwotną, spolszczoną formą mogło być słowo lodgisar, spotykane w zapiskach Mikołaja Reja. W języku polskim słowo ludwisarz jest stosowane wymiennie z określeniem "brązownik". Nie oddaje ono ściśle charakteru tego zawodu, gdyż materiałami wykorzystywanymi w pracy ludwisarza są także spiż, mosiądz czy miedź.

Historia ludwisarstwa

Ludwisarstwo rozwinęło się najprawdopodobniej w XII–XIII wieku. Był to okres, kiedy człowiek opanował już przetwarzanie metali na tyle, że potrafił odlewać wielkie przedmioty. Jednocześnie poziom rozwoju cywilizacji był na tyle wysoki, że oprócz podstawowych, użytkowych metalowych przedmiotów istniało zapotrzebowanie na produkcję wielkich dzwonów czy metalowych posągów. Były one wyrazem bogactwa lub sposobem na złożenie hołdu Bogu. W przypadku przedmiotów ozdobnych (np. pomników) istotne było również przekonanie, że metalowa rzeźba przetrwa dłużej i będzie się prezentować lepiej niż drewniana czy kamienna. Ludwisarze – jako specjaliści od wielkich odlewów – byli również producentami luf armat lub moździerzy.

Ludwisarz – zawody pokrewne

Ludwisarze nie byli jedynymi specjalistami pracującymi z metalem. Podstawowe potrzeby ludzi zaspokajali kowale, produkujący między innymi narzędzia domowe i rolnicze, broń, kraty, okucia do kół czy małe przedmioty ozdobne (spinki, sprzączki). Wyrobem naczyń metalowych zajmowali się kotlarze, produkcją tarcz i zbroi – płatnerze. Bogato zdobione płaskimi wzorami czy reliefami przedmioty użytkowe i dekoracyjne były produktem pracy grawerów i litografów.

Jednymi z najbardziej poszukiwanych przez zamożnych ludzi specjalistów i zarazem artystów byli jubilerzy. Ich umiejętność pracy z metalami i kamieniami szlachetnymi, zdolności artystyczne i manualne umożliwiały powstawanie niepowtarzalnych naszyjników, pierścieni, brosz, diademów czy wreszcie – klejnotów koronnych.

Pokrewnym ludwisarstwu zawodem było konwisarstwo – rzemiosło związane z obróbką spiżu i cyny. Produktami pracy konwisarza były głównie: naczynia domowe, kielichy, sztućce, niewielkie świeczniki i inne przedmioty powszechnego użytku. Niektóre z nich miały ozdobny, artystyczny charakter.

Co robi ludwisarz?

Przez wieki głównymi owocami pracy ludwisarza były dzwony i lufy dział (armat lub moździerzy), posągi, wielkie żyrandole czy lichtarze. Przedmioty te powstawały z różnych stopów metali, mających odmienne własności mechaniczne czy kolor. Były nimi głównie:

  • spiż (miedź z cyną i ołowiem),
    • brąz (miedź z cyną),
      • mosiądz (miedź z cynkiem).

        Tajemnica najlepszego materiału tkwiła w doborze prawidłowej proporcji i stosowaniu odpowiednich domieszek. Często wykorzystywanym surowcem była również czysta miedź.

        Produkcja wielkich odlewów wymagała niezwykłego kunsztu – przygotowania skomplikowanej formy, właściwego doboru stopu, umiejętnego podgrzania materiału i wylania wytwarzanego przedmiotu w całości, niezależnie od jego objętości. Olbrzymia rozżarzona masa metalu, znajdująca się już w formie, musiała wystygnąć w taki sposób, by pojawiające się w niej – związane z różnicami temperatur – naprężenia nie spowodowały powstawania pęknięć przygotowanego odlewu, co oznaczało zwykle rozpoczęcie całej pracy od nowa. Dzwon lub działo zabezpieczano więc przed zbyt intensywnym oddawaniem ciepła, a tajniki tego procesu – tak jak dobieranie składników stopu – utrzymywano w sekrecie. Wiedzę i doświadczenie niezbędne do wykonania powyżej opisanej pracy należało łączyć z umiejętnością zdobienia wytwarzanych przedmiotów.

        Ludwisarstwo – zawód ginący

        Ludwisarstwo to zawód, którego przedstawicieli w Polsce i na świecie jest coraz mniej. Wynika to z faktu, że większość przedmiotów, które kiedyś wytwarzali rzemieślnicy, wytwarza się dziś zautomatyzowanymi i tańszymi metodami. Technologia metali zmieniła się tak, że w działaniu na skalę zakładu rzemieślniczego uzyskanie stopów o parametrach niezbędnych, np. w przemyśle zbrojeniowym, jest – przy zachowaniu rozsądnych kosztów – niemal niemożliwe. Tego rodzaju produkcja nie zdołałaby zresztą zaspokoić zapotrzebowania na niezbędną ilość materiału.

        Podstawowe zajęcie ludwisarzy to dziś produkcja przedmiotów ozdobnych, rekonstrukcje obiektów zabytkowych oraz odlewanie dzwonów. Ta ostatnia dziedzina również ma coraz mniejsze grono odbiorców. Na wieżach kościelnych i ratuszowych pojedyncze dzwony i ich zestawy pozwalające na odegranie melodii (karyliony) coraz częściej są zastępowane przez urządzenia elektroniczne. Nic jednak nie zastąpi brzmienia prawdziwego dzwonu wyprodukowanego przez artystę ludwisarza.

        Zobacz też:

        Zobacz wideo: Sekrety rzemieślników

        Dzień Dobry TVN

        Autor: Adrian Adamczyk

        podziel się:

        Pozostałe wiadomości

        Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

        Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

        Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

        Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

        Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

        Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

        Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

        Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

        Marta Krupa o trudnym związku i powrocie do show-biznesu. "Byłam poniżana"

        Marta Krupa o trudnym związku i powrocie do show-biznesu. "Byłam poniżana"

        Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

        Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

        Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym
        Materiał promocyjny

        Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym

        Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

        Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

        "Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

        "Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

        Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego
        Materiał promocyjny

        Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego

        Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

        Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

        Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

        Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

        10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu
        Materiał promocyjny

        10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu

        Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

        Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

        Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"
        Materiał promocyjny

        Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"

        Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

        Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

        Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

        Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

        Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

        Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

        "Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

        "Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

        Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy
        Materiał promocyjny

        Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy

        Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

        Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

        Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

        Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

        Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"
        Materiał promocyjny

        Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"

        Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

        Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

        Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

        Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

        Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

        Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

        Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?
        Materiał promocyjny

        Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?

        "Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

        "Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

        Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

        Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

        "Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

        "Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

        Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry
        Materiał promocyjny

        Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry

        Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

        Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

        Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

        Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

        Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?
        Materiał promocyjny

        Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?

        Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

        Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

        Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

        Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

        To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

        To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

        Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

        Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

        Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

        Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

        Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

        Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

        E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"
        Materiał promocyjny

        E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"

        Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

        Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

        Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

        Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

        Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

        Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

        Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

        Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

        9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

        9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

        Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

        Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

        Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

        Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

        #DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

        #DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

        Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

        Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

        Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

        Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

        Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

        Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

        Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"

        Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"