Jare Gody czy Wielkanoc? Jak obchodzono słowiańskie święto wiosny?

Palenie Marzanny Jare Gody
fot. bruev/Getty Images
Wierzenia starosłowiańskie koncentrowały się na nierozerwalnej więzi, jaka łączy człowieka z naturą. Rytuały i modlitwy odprawiane ku czci pogańskich bogów miały zapewnić zdrowie i dobrobyt. Najbardziej radosne prasłowiańskie święto to Jare Gody, czyli uroczyste pożegnanie zimy i powitanie wiosny.

O tym, że wiosenna aura ma niezwykłą moc, nie trzeba chyba nikogo przekonywać. Wraz z nastaniem pierwszych ciepłych i słonecznych dni stajemy się bardziej zmotywowani do działania, a rozkwit natury po zimowym letargu pobudza w nas chęć do zmian. Wiosna zachęca do weekendowych wyjazdów, uprawiania sportów na świeżym powietrzu, długich spacerów, eksperymentów z wyglądem, rewolucji w jadłospisie. Święto wiosny celebrowali także nasi przodkowie. Już w pradawnych zwyczajach słowiańskich zimę żegnano uroczystymi rytuałami, które miały zapewnić gospodarzom owocne plony. Cykl pradawnych słowiańskich obrzędów na cześć wiosny to Jare Gody. Wyjaśniamy, jak się narodziło i na czym polega to święto.

Zobacz film: Jak wiosna wspomóc oczyszczanie organizmu? Źródło: Dzień Dobry TVN

Jare Gody – co oznacza ta nazwa?

Nazwa Jare Gody wywodzi się z języka pradawnych ludów słowiańskich. Pierwszy człon, „jare”, odnosi się do imienia słowiańskiego boga Jaryły (albo też, według niektórych podań, Jarowita). Bóstwo to symbolizowało młodzieńczy wiek, witalność i krzepkość. Tę samą konotację przypisywano wiosennej aurze – wraz z nastaniem ciepłych, słonecznych dni przyroda budziła się z zimowego snu i rozkwitała feerią barw, dzięki czemu w języku słowiańskim otrzymała nazwę „jar”. Słowo „god” z kolei to po starosłowiańsku „rok”. Jare Gody oznaczają więc przejście jednego roku w drugi i zarazem rozpoczęcie nowego cyklu wegetacyjnego w przyrodzie.

Jare Gody to słowiański kult życia i płodności. W pojęciu Słowian zima oznacza tymczasową śmierć świata, a wiosna odrodzenie. Dawniej ludzka egzystencja była w pełni uzależniona od rytmu natury. Zimowa aura oznaczała całkowitą stagnację, a nierzadko także biedę i głód. Nic dziwnego zatem, że ludzie z tak wielką niecierpliwością wyczekiwali marcowej równonocy, która oznaczała definitywny kres trudności związanych z brakiem pracy i pożywienia. Odejście zimy to symboliczny czas przebudzenia się świata. Wiosna i towarzyszący jej proces odrodzenia przyrody oznaczały koniec bezczynności człowieka i długo wyczekiwany powrót do ciężkiej pracy. Modlitwy do pogańskich bóstw o urodzaj i dorodne plony miały swoje uzasadnienie w praktyce – pokaźne zbiory gwarantowały ludziom przetrwanie zimy w dostatku i spokojne oczekiwanie na pierwsze wiosenne dni.

Jak wyglądają obchody Jarych Godów i gdzie są kultywowane?

Jare Gody rozpoczynają się wraz z nastaniem równonocy wiosennej (21 marca) i trwają kilka, a czasem nawet kilkanaście dni. Uroczyste obrzędy słowiańskie towarzyszące obchodom Jarych Godów mają zapewnić ludziom urodzaj, dobrobyt, siły witalne, zdrowie i szczęście. Najsłynniejszy i wciąż kultywowany zwyczaj związany z obchodami Jarych Godów to topienie Marzanny. Obrzęd ten polega na podpaleniu i wrzuceniu do rzeki słomianej kukły symbolizującej słowiańską boginię Marzannę (zwaną też Morą albo Moreną), patronkę zimy, śmierci i zaświatów. Obrzędowi towarzyszyła muzyka, śpiewy, tańce, klaskanie, tupanie i grzechotanie grzechotkami. Według pogańskich wierzeń hałas miał przerwać śmierć i ciszę, która towarzyszyła panowaniu zimy, a także uchronić uczestników przed demonami i bliskim kontaktem ze śmiercią.

Kolejny bardzo znany i wciąż obecny w naszej kulturze rytuał na powitanie wiosny to śmigus-dyngus. Dawniej zwyczaj ten polegał na uderzaniu się wierzbowymi witkami, dziś kojarzony jest głównie z oblewaniem wodą, która symbolizuje czystość i odrodzenie. Mało kto wie, że zwyczaj malowania pisanek na Wielkanoc także zawdzięczamy tradycjom prasłowiańskim. W obrzędach Jarych Godów jajko uznawane było za magiczny symbol życiowej siły. Z biegiem czasu zarówno pisanki, jak i śmigus-dyngus stały się nieodłącznymi elementami Świąt Wielkanocnych obchodzonych w religii chrześcijańskiej na cześć zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Uroczystym zwieńczeniem Jarych Godów były huczne uczty na wzgórzach i tańce do białego rana.

Jare Gody we współczesnej kulturze

Wraz z biegiem lat niektóre słowiańskie zwyczaje nie przetrwały do dziś, a inne można spotkać tylko w niektórych rejonach Polski (np. uderzanie się witkami wierzbowymi praktykowane jest jeszcze na kaszubskich wsiach). Współczesne tradycje to w pewnym sensie przedłużenie dawnych, prasłowiańskich obrzędów. Zarówno Jare Gody, jak i Święta Wielkanocne obchodzone są w radosnej, uroczystej atmosferze wczesną wiosną, w otoczeniu budzącej się do życia przyrody.

Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN

podziel się:

Pozostałe wiadomości

Nie żyje Louis Gossett Jr. Aktor na zawsze zapisał się w historii kina

Nie żyje Louis Gossett Jr. Aktor na zawsze zapisał się w historii kina

Edyta Pazura nie zamierza malować jajek i gotować żurku na Wielkanoc

Edyta Pazura nie zamierza malować jajek i gotować żurku na Wielkanoc

Poruszająca decyzja córki. Tak Sophie wspiera swoją mamę w walce z nowotworem

Poruszająca decyzja córki. Tak Sophie wspiera swoją mamę w walce z nowotworem

Ptasia grypa wykryta w mleku. Czy możemy bezpiecznie je pić?

Ptasia grypa wykryta w mleku. Czy możemy bezpiecznie je pić?

Lara Gessler świętuje z mężem. To ważny dzień dla Piotra. "Ostatnie 30-ste"

Lara Gessler świętuje z mężem. To ważny dzień dla Piotra. "Ostatnie 30-ste"

Enrique Iglesias wydał nowy album. Artysta zapowiedział, że to jego ostatnia płyta

Enrique Iglesias wydał nowy album. Artysta zapowiedział, że to jego ostatnia płyta

Jak samodzielnie przygotować pisanki? To prostsze, niż się wydaje

Jak samodzielnie przygotować pisanki? To prostsze, niż się wydaje

W Polsce rozbito rosyjską siatkę szpiegowską

W Polsce rozbito rosyjską siatkę szpiegowską

Wstrzymano obrót lekiem kardiologicznym. Powód: niepożądane działania

Wstrzymano obrót lekiem kardiologicznym. Powód: niepożądane działania

Nowe opłaty w restauracjach. Klienci będą zaskoczeni

Nowe opłaty w restauracjach. Klienci będą zaskoczeni