Mija 90 lat od urodzin Jamesa Deana. Krótka kariera i przedwczesna śmierć - na czym polega fenomen "buntownika bez powodu"?

14202126-james-dean-wiecznie-zywy-102-60s.jpg
14202126-james-dean-wiecznie-zywy-102-60s.jpg
8 lutego 2021 mija 90 lat od urodzin Jamesa Deana. Amerykański aktor był dwukrotnie nominowany do Oscara. Po swojej tragicznej śmierci niemal od razu stał się ikoną światowej popkultury. Czym zasłużył sobie na status gwiazdy?

James Dean - trauma z dzieciństwa

James Dean przyszedł na świat w amerykańskim miasteczku Marion, 8 lutego 1931 roku. Zmarł w Cholame w USA 30 września 1955 roku. I choć żył tylko 24 lata, zostawił po sobie kilka kreacji aktorskich, za które pokochał i zapamiętał go świat kina - nie tylko amerykańskiego. Dean był dwukrotnie nominowany do Oscara (jako pierwszy w historii – pośmiertnie). Doczekał się sławy i uwielbienia, której mogą mu pozazdrościć inne wielkie gwiazdy.

Dean nie miał łatwo. Jego matka zmarła, gdy miał zaledwie dziewięć lat. Po jej śmierci na prośbę ojca został umieszczony na farmie przez ciotkę i wuja. Wyjechał do miasteczka Fairmount w Indianie. Po ukończeniu szkoły przeprowadził się do Nowego Jorku, aby realizować swoje wielkie marzenie o aktorstwie. Entuzjastyczne recenzje dostał już za swoją pierwszą rolę arabskiego chłopca w broadwayowskiej produkcji "Immoralista" Andre Gide’a. Rola ta okazała na tyle dobra, że zarobił na podróż do Hollywood.

Po przyjeździe do Los Angeles Dean nie mógł liczyć na zbyt duże role. Jego pierwsze angaże dotyczyły dość małych i nieznaczących postaci. Pierwsze jego hollywoodzkie wcielenia to marynarz w "Sailor beware", uczestnik wojny Koreańskiej w "Bagnet na broń" i młody chłopak w komedii "Has Anybody Seen My Gal?" Z czasem dał się jednak poznać jako obiecujący aktor. Reżyserzy coraz częściej angażowali go do znacznie większych i bardziej znaczących filmów. Mimo to w roli głównej pojawił się raptem trzykrotnie.

James Dean - trzy kultowe filmy

Pierwsza z nich to rola w produkcji Elii Kazana "Na wschód od Edenu" z 1955 r. Zagrał w niej Cala Traska - archetyp złego chłopaka, któremu nie udaje się wymusić uczucia od swego sztywnego ojca. Film ten był zwrotem w jego karierze. Przyniósł mu też pierwszą nominację do Oscara.

Druga przełomowa rola Deana, która utrwaliła jego wizerunek młodego i zbuntowanego przeciw wszystkiemu chłopaka, to postać mrocznego nastolatka, Jima Starka, w słynnej produkcji "Buntownik bez powodu" w reż. Nicholasa Raya z 1955. To tą rolą Dean rozpoczął modę na biały T-shirt noszony do spodni z wysokim stanem i czerwone kurtki zapinane na suwak.

Trzecim dużym filmem Jamesa Deana był "Olbrzym" George’a Stevensa z 1956. To w nim zagrał skłóconego wewnętrznie kowala Jett Rinka, który nagle staje się bogaczem. A to za sprawą faktu, że odkrywa złoże ropy naftowej. "Olbrzym" to też druga nominacja do Oscara dla młodego artysty.

James Dean - tragiczny wypadek

Świetnie rozwijającą się karierę 30 września 1955 roku gwałtownie przerwał wypadek samochodowy. 24-letni Dean, prowadząc swoje wyścigowe Porsche Spyder, zderzył się z innym autem. Zdarzenie miało miejsce w pobliżu Cholame w Kalifornii. Aktor zginął na miejscu. Zaledwie dwie godziny wcześniej dostał mandat za przekroczenie prędkości.

Czy James Dean był aż tak wybitnym aktorem, że zasłużył sobie na status gwiazdy i ikony kina? Zdania krytyków są podzielone. Prawda jest jednak taka, że na jego pozycję złożyły się krótka, acz intensywna kariera, gwałtowna śmierć i nagłośniony pogrzeb. To te trzy czynniki spowodowały, że Dean stał się obiektem ponadczasowej fascynacji.

James Dean - światowy fenomen

Życie aktora badały już setki historyków i biografów. Ciekawą analizę na ten temat w 2005 roku w magazynie "Kino" zamieściła Iwona Cegiełkówna.

- Fenomen tego mitu wyjaśnia po trosze już sama historia powojennej Ameryki. Debiut Deana przypadł w ważnym i obyczajowo, i kulturowo momencie - jeszcze dekadę wcześniej aktor jego pokroju nie miałby pewnie szans na tak spektakularny sukces. Ale wtedy właśnie w Ameryce rodziły się pierwsze kontrkulturowe fermenty. Amerykańskie nastolatki zaczynają negować wszystko, co kojarzy im się z nudną dorosłością i stabilizacją (czytaj: stagnacją). (…) Debiutujący wówczas - nie tylko Dean, także Marlon Brando czy Elvis Presley - znakomicie egzemplifikowali pożądane przez nastoletnich buntowników cechy: młodość, idealizm, nonkonformizm, ale i pewną wewnętrzną sprzeczność prowadzącą do autodestrukcji - pisała dziennikarka.

Cegiełkówna nie zanegowała także faktu, że Dean do kanonu ikon amerykańskiego kina wkradł się także z racji na swoją przedwczesną śmierć.

- Rola Cala Traska w "Na wschód od Edenu" otwiera Deanowi drzwi do sławy. Już podczas premiery filmu nastoletnia widownia histerycznie reaguje na każde jego pojawienie się na ekranie. W tym samym sezonie, niemal równocześnie, gra aż trzy główne role. Druga to Jim w filmie Nicholasa Raya pod proroczym tytułem "Buntownik bez powodu". Trzecia, postać Jetta Rinka w "Olbrzymie" George'a Stevensa pozostaje właściwie nieskończona: Dean zginął w wypadku samochodowym i w niektórych scenach zastępuje go dubler. Ta katastrofa z 30 września 1955 roku przeszła do historii. Tak jak srebrzyste porsche aktora, na którego szczątkach robiono interesy. Ale - paradoksalnie - to właśnie tragiczna śmierć przyniosła Deanowi prawdziwą nieśmiertelność - podkreślała Cegiełkówna.

James Dean - kult ikony

Do annałów pop-kultury przeszedł nie tylko sam aktor, lecz także okoliczności jego śmierci. Odcinek autostrady, na którym doszło do tragicznego wypadku, został specjalnie przebudowany - stoi tam obecnie postument ufundowany przez japońskiego fana Deana, Seito Onishi. W pobliżu Cholame jest też restauracja, w której spotykają się fani pamiętający o Jamesie Deanie i jego kultowych dziś rolach.

Niezależnie od tego, czy filmy z Jamesem Deanem oglądacie dla jego talentu czy tylko po to, aby przypomnieć sobie przystojną twarz, nikt nie ma już dziś wątpliwości, że kreacje aktorskie Deana weszły do kanonu światowego kina. A na hasło "Buntownik bez powodu" większość z nas ma przed oczami taki właśnie obrazek:

James Dean wiecznie żywy. Zobacz wideo:

Zobacz też:

Gwiazdy żegnają Krzysztofa Kowalewskiego. "Nie ogrzejemy się więcej w Twojej dobroci i Twoim cieple"

Nicole Kidman zaatakowana w operze. Na pomoc ruszył jej mąż, wezwano policję

Magda Boczarska o najnowszej części "Listów do M.": "Daje wzruszenie, refleksje i nadzieję"

Autor: Oscar Dąbkowski

Źródło: Kino, Filmweb, zyciorysy.info

podziel się:

Pozostałe wiadomości

Zmiany w Dzień Dobry TVN. Do zespołu dołączą znane twarze

Zmiany w Dzień Dobry TVN. Do zespołu dołączą znane twarze

Takiego programu dawno nie było. W pracy stawi się wyjątkowy skład prowadzących

Takiego programu dawno nie było. W pracy stawi się wyjątkowy skład prowadzących

Upiekłam fit "sernik" Anny Lewandowskiej. Bez glutenu, bez laktozy... bez smaku?

Upiekłam fit "sernik" Anny Lewandowskiej. Bez glutenu, bez laktozy... bez smaku?

Quiz. Sprawdź, co wiesz o wielkanocnych potrawach?

Quiz. Sprawdź, co wiesz o wielkanocnych potrawach?

Żurek i barszcz biały - czym się różnią te wielkanocne zupy?

Żurek i barszcz biały - czym się różnią te wielkanocne zupy?

Wielkanoc z Dzień Dobry TVN. Jakie świąteczne niespodzianki czekają widzów?

Wielkanoc z Dzień Dobry TVN. Jakie świąteczne niespodzianki czekają widzów?

Rebel Wilson straciła dziewictwo w wieku 35 lat. "Ludzie mogą poczekać, aż będą gotowi"

Rebel Wilson straciła dziewictwo w wieku 35 lat. "Ludzie mogą poczekać, aż będą gotowi"

Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

Pomyśl, zanim udostępnisz zdjęcia swojego dziecka

Pomyśl, zanim udostępnisz zdjęcia swojego dziecka

Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym
Materiał promocyjny

Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym

Wysyłają gościom wirtualne zaproszenia na ślub. Czy to dobry pomysł?

Wysyłają gościom wirtualne zaproszenia na ślub. Czy to dobry pomysł?

Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

"Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

"Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego
Materiał promocyjny

Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego

Tuż po porodzie otrzymała od matki niestosowny prezent

Tuż po porodzie otrzymała od matki niestosowny prezent

Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu
Materiał promocyjny

10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu

Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"
Materiał promocyjny

Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"

Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

"Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

"Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy
Materiał promocyjny

Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy

Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"
Materiał promocyjny

Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"

Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?
Materiał promocyjny

Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?

"Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

"Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

"Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

"Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry
Materiał promocyjny

Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry

Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?
Materiał promocyjny

Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?

Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"
Materiał promocyjny

E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"

Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

#DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

#DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"

Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"