Mały Wóz – w drodze do Gwiazdy Polarnej

mały wóz
Fot. Andrii Vinnikov / Getty Images
Gwiazdy Małego Wozu to słabo widoczna konstelacja okołobiegunowa, w przeciwieństwie do Wielkiego Wozu. Dostrzeżenie gwiazd Małego Wozu na niebie wymaga nieco więcej wprawy i astronomicznej wiedzy. Najbardziej charakterystyczną gwiazdą Małego Wozu jest oczywiście Polaris, czyli północna Gwiazda Polarna.

Gwiazdy Małego Wozu pozwalają wyznaczyć kierunek bieguna północnego, podobnie jak Krzyż Południa, który ułatwia wskazanie bieguna południowego. Mała Niedźwiedzica jest tak dobrze znana ze względu na Gwiazdę Polarną, znajdującą się na końcu Małego Wozu, około 1 stopnia od północnego bieguna nieba.

Więcej:

Mały Wóz – gwiazdy Zeusa

Gwiazdy Małego Wozu określa się też mianem Małej Niedźwiedzicy. Po raz pierwszy gwiazdozbiór ten miał wyodrębnić Tales z Miletu. Według mitologii greckiej nimfa Kalisto została uwiedziona przez Zeusa. Jej opiekunka, Artemida, zabiła swoją podopieczną, a Zeus, litując się nad kochanką, zamienił ją w niedźwiedzicę. Kalisto miała z Zeusem syna, Arkasa, który podczas jednego z polowań prawie zabił własną matkę, nie rozpoznając jej w zwierzęciu. W zabójstwie przeszkodził mu jednak Zeus, który również jego zamienił z niedźwiedzia, tyle że mniejszego. Ostatecznie zarówno Kalisto, jak i jej syn zostali umieszczeni na sklepieniu niebieskim. Kalisto to Wielka Niedźwiedzica (Wielki Wóz), natomiast niedźwiedzią postać Arkasa symbolizują gwiazdy składające się na Mały Wóz.

Starożytni wierzyli, że te dwie konstelacje ułożone są naprzeciw siebie (w tamtych czasach rzeczywiście tak było), co tłumaczy ruch precesyjny osi Ziemi. Okołobiegunowe położenie gwiazdozbioru starożytni tłumaczyli natomiast zemstą zazdrosnej Hery, która namówiła innych bogów, przede wszystkim Posejdona, aby niedźwiedzie nie mogły zanurzać się w morzu.

Gwiazdy Małego Wozu

Gwiazdy Małego Wozu w żadnym stopniu nie przypominają kształtem układu wozu, natomiast w pewnej mierze nawiązują do układu Dużego Wozu, stąd też nazwa tego asteryzmu. Na Mały Wóz składają się gwiazdy słabo widoczne, nie tak jasne, jak te należące do Wielkiego Wozu:

  • Polaris (α UMi) – żółty nadolbrzym położony ok. 430 lat świetlnych od Słońca. To najjaśniejsza gwiazda całego układu, zaliczana do cefeid. Łatwo ją zobaczyć z pomocą małego teleskopu.
    • Kochab (β UMi) – gwiazda o jasności 2,07 m, pomarańczowy olbrzym znajdujący się w odległości ok. 126 lat świetlnych od Ziemi.
      • Pherkad (γ UMi) – gwiazda o jasności 3,0 m, jest niebiesko-białym olbrzymem leżący 480 lat świetlnych od Ziemi. Można dostrzec ją gołym okiem lub przez lornetkę.
        • δ UMi – gwiazda o jasności 4,4 m, barwy niebiesko-białej, oddalona o 183 lata świetlne od Ziemi, słabo widoczna.
          • ε UMi – żółty olbrzym o jasności 4,2 m. Gwiazda oddalona o 200 lat świetlnych, jest zbyt mała, aby dostrzec ją gołym okiem.
            • ζ UMi – gwiazda o jasność 4,3 m, barwy biało-niebieskiej. Jest oddalona o 110 lat świetlnych od Ziemi, słabo widoczna.
              • η UMi – gwiazda ciągu głównego o barwie białej, jasności 5,0 m. Jest oddalona o 97 lat świetlnych od Ziemi;
                • żółto-biała gwiazda podwójna Pi-1 (π¹) – układ gwiazd o siódmej i ósmej wielkości.

                  Widoczność gwiazd Małego Wozu

                  Gwiazdy Małego Wozu w Polsce są widoczne (choć słabo) przez cały rok. Konstelacja zawsze znajduje się nad północnym horyzontem, na wysokości ⅔ od horyzontu do zenitu.

                  Trzeba się jednak liczyć z tym, że część składających się na tę okołobiegunową konstelację gwiazd jest niewidoczna gołym okiem. Nieuzbrojonym okiem można dostrzec tylko część Małego Wozu (ok. 20 gwiazd). Niewątpliwie największą gwiazdą układu jest Polaris, północna Gwiazda Polana. Obecnie jest ona oddalona od bieguna północnego o około 44 minuty kątowe, jednak za 100 lat będzie to tylko o 28 minut. Za zmianę tę odpowiada ruch precesyjny osi ziemskiej. Za 2000 lat Polaris nie będzie już północną Gwiazdą Polarną, tak samo, jak nie była nią 5000 lat temu (wtedy funkcję tę pełniła Alfa Draconis, a za 2000 lat będzie Gamma Cephei).

                  Zjawiska towarzyszące gwiazdom Małego Wozu

                  Z gwiazdami Małego Wozu związany jest rój meteorów Ursydów. Pochodzą one od komety 8P/Tuttle. W drugiej połowie grudnia aktywność tego roju wynosi ok. 10 meteorów na godzinę. W niektórych latach notuje się zwiększoną aktywność.

                  Wokół gwiazd Małego Wozu pojawiają się jeszcze dwa interesujące obiekty. Jednym jest Galaktyka spiralna NGC 6217 dwunastej wielkości, widoczna w 15-centymetrowym teleskopie. Charakteryzuje ją jaśniejsze centrum z jądrem. Drugi obiekt to Polarissima Borealis (NGC 3172), czyli galaktyka najbliższa niebieskiemu biegunowi północnemu. Można ją zobaczyć przy pomocy 25-centymetrowego teleskopu.

                  Zobacz film: Człowiek, który przeżył rok w kosmosie. Źródlo: Dzięń Dobry TVN

                  Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN

                  podziel się:

                  Pozostałe wiadomości

                  Pomyśl, zanim udostępnisz zdjęcia swojego dziecka

                  Pomyśl, zanim udostępnisz zdjęcia swojego dziecka

                  Takiego programu dawno nie było. W pracy stawi się wyjątkowy skład prowadzących

                  Takiego programu dawno nie było. W pracy stawi się wyjątkowy skład prowadzących

                  Upiekłam fit "sernik" Anny Lewandowskiej. Bez glutenu, bez laktozy... bez smaku?

                  Upiekłam fit "sernik" Anny Lewandowskiej. Bez glutenu, bez laktozy... bez smaku?

                  Quiz. Sprawdź, co wiesz o wielkanocnych potrawach?

                  Quiz. Sprawdź, co wiesz o wielkanocnych potrawach?

                  Żurek i barszcz biały - czym się różnią te wielkanocne zupy?

                  Żurek i barszcz biały - czym się różnią te wielkanocne zupy?

                  Wielkanoc z Dzień Dobry TVN. Jakie świąteczne niespodzianki czekają widzów?

                  Wielkanoc z Dzień Dobry TVN. Jakie świąteczne niespodzianki czekają widzów?

                  Rebel Wilson straciła dziewictwo w wieku 35 lat. "Ludzie mogą poczekać, aż będą gotowi"

                  Rebel Wilson straciła dziewictwo w wieku 35 lat. "Ludzie mogą poczekać, aż będą gotowi"

                  Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

                  Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

                  Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym
                  Materiał promocyjny

                  Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym

                  Wysyłają gościom wirtualne zaproszenia na ślub. Czy to dobry pomysł?

                  Wysyłają gościom wirtualne zaproszenia na ślub. Czy to dobry pomysł?

                  Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

                  Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

                  "Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

                  "Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

                  Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

                  Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

                  Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego
                  Materiał promocyjny

                  Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego

                  Tuż po porodzie otrzymała od matki niestosowny prezent

                  Tuż po porodzie otrzymała od matki niestosowny prezent

                  Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

                  Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

                  Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

                  Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

                  10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu
                  Materiał promocyjny

                  10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu

                  Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

                  Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

                  Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

                  Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

                  Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

                  Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

                  Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

                  Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

                  Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"
                  Materiał promocyjny

                  Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"

                  Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

                  Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

                  Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

                  Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

                  Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

                  Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

                  "Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

                  "Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

                  Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy
                  Materiał promocyjny

                  Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy

                  Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

                  Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

                  Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

                  Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

                  Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"
                  Materiał promocyjny

                  Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"

                  Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

                  Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

                  Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

                  Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

                  Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

                  Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

                  Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?
                  Materiał promocyjny

                  Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?

                  "Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

                  "Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

                  Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

                  Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

                  "Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

                  "Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

                  Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry
                  Materiał promocyjny

                  Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry

                  Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

                  Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

                  Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

                  Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

                  Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?
                  Materiał promocyjny

                  Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?

                  Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

                  Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

                  Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

                  Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

                  To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

                  To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

                  Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

                  Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

                  Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

                  Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

                  Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

                  Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

                  E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"
                  Materiał promocyjny

                  E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"

                  Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

                  Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

                  Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

                  Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

                  Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

                  Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

                  Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

                  Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

                  9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

                  9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

                  Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

                  Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

                  Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

                  Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

                  #DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

                  #DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

                  Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

                  Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

                  Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

                  Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

                  Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

                  Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

                  Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"

                  Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"