Jak rozmawiać o śmierci? Psycholog: "Są takie sytuacje, gdy chory czuje, że dobrze już umrzeć"

Hans Neleman/Getty Images
Hans Neleman/Getty Images
Pobyt bliskiej osoby w hospicjum i śmierć to dla wielu rodzin wciąż tematy tabu. Jak towarzyszyć choremu? Jak rozmawiać o śmierci? O to zapytaliśmy psycholog Ewę Kalińską, która od przeszło 20 lat pracuje w Fundacji Hospicjum Onkologiczne św. Krzysztofa w Warszawie.

Śmierć tematem tabu

Dominika Czerniszewska: W naszym kręgu kulturowym śmierć jest tematem tabu. Jak zatem o niej rozmawiać?

Ewa Kalińska, psycholog: Na to pytanie nie ma dobrej odpowiedzi. Wszyscy mniej lub bardziej się jej obawiamy. Jak powiedział Woody Allen: "Nie boję się śmierci, po prostu nie chcę przy niej być, kiedy już się wydarzy". Śmierć jest trudnym zagadnieniem egzystencjalnym, filozoficznym i tutaj nigdy nie będzie łatwo. Oczekiwanie, że ktoś wymyśli metodę czy technikę, że przestanie być trudno, to moim zdaniem – utopia. To się nigdy nie stanie, a myślenie utopijne jest szkodliwe. Natomiast należy pielęgnować obyczaje związane z umieraniem. Polecam wszystkim przeczytać książkę Przemysława Urbańczyka "Trudna historia zwłok", która przedstawia różne kanony i perspektywy związane z umieraniem i oswajaniem tej sytuacji w sposób kulturowy. W tym przypadku możemy szukać jakiejś pociechy w obrzędach, obyczajach. Naszą "zagwozdką" jest to, po co tu jesteśmy i dokąd zmierzamy.

Skoro śmierć jest trudnym tematem, to jak się do niej przygotować?

Tutaj nie ma żadnych gotowych wzorów, schematów. W tej sytuacji musimy podążać za pacjentem, śledzić, co on wie. Często jest tak, że pacjenci wiedzą więcej, niż nam się wydaje, ale unikają rozmowy i musimy to respektować. Mówię jako osoba pracująca w hospicjum, więc to szczególna garstka chorych. Oni na ogół zdają sobie sprawę, gdzie są. Jeżeli mamy do czynienia z wyparciem, to nie uszczęśliwiamy tą wiedzą nikogo na siłę. Musimy postępować zgodnie z wolą pacjenta.

W hospicjum są organizowane grupowe sesje terapeutyczne?

Tutaj pacjenci najczęściej są w tak poważnym stanie, że o grupowych pracach nie ma mowy. Chociaż zdarza się, że osobom, które nawiązały między sobą kontakt, organizujemy w naszej pięknej świetlicy wspólne wypicie herbaty, spotkanie o charakterze towarzyskim, a nie psychoterapeutycznym.

Niektórzy hospicjum wciąż kojarzą z umieralnią – jak odczarować ten szkodliwy zwrot?

Ten stereotyp o umieralni jest niesprawiedliwy wobec pacjentów, zespołu, który tu pracuje i całej idei hospicjum. Jeżeli spojrzymy trzeźwo na świat, to wszyscy żyjemy w umieralni. W latach 80. osoby chore na raka często umierały w strasznych warunkach. Wtedy nie było tak godnej opieki, jak teraz u nas. Jest mi bardzo przykro, że nie mieli takiej możliwości. Hospicjum to dobrodziejstwo. Tutaj nieważne są poglądy, religia, liczy się jednostka. Kolejne sformułowanie, które należy tępić, to: "Oddać do hospicjum". Często słyszymy, jak rodziny są oskarżane: "Oddał matkę do hospicjum". Tak nie może być. Chorego powierza się profesjonalnej opiece hospicyjnej. Na miejscu jest opieka paliatywna.

Opieka paliatywna w Polsce

Na czym ona dokładnie polega?

"Palium" w języku łacińskim oznacza płaszcz. Na starych obrazach przedstawiane jest Wniebowstąpienie Matki Boskiej w błękitnym płaszczu, czyli palium, który chroni. My nie leczymy już przyczynowo, a chronimy chorego - tak jak ten płaszcz - przede wszystkim przed bólem, anonimowością, osamotnieniem, niepokojem. To są te rzeczy, na które możemy mieć wpływ. Sama nasza obecność i działania lekarzy, którzy mają specjalizację w medycynie paliatywnej, dla chorego już ma znaczenie.

Zastanawiam się, co jest lepsze dla chorego - pobyt w hospicjum wśród specjalistów czy w domu w gronie bliskich?

To kolejna indywidualna kwestia. Mamy pacjentów, którzy przez dłuższy czas pozostają w opiece domowej, aż przychodzi moment, w którym dla niego lepiej byłoby, gdyby był u nas – w hospicjum stacjonarnym. O tym zawsze decyduje sam pacjent, lekarz i rodzina. To jest proces, który trzeba śledzić. Dojrzeć do tej sytuacji. To, co jednemu pacjentowi wydaje się wcześniej właściwe, inny czeka na to dłużej. Jeśli pacjent już u nas jest, to na ogół widzi, że jest pod dobrą opieką, jest bezpieczny, że w każdej chwili może otrzymać pomoc, a nie pozostać sam sobie.

Czy da się dodać otuchy pacjentowi onkologicznemu?

Pacjenci mają prawo do smutku, a naszym zadaniem jest towarzyszyć mu w nim. To mu przynosi ulgę. Są takie sytuacje, że chory czuje, że dobrze już umrzeć, ale to się rzadko zdarza. To, że my jesteśmy z nim, to dla niego otucha.

Rodzina pacjenta również może liczyć na Państwa wsparcie?

Zdecydowanie tak. Przy czym rozumiemy to pojęcie szeroko. Nie tylko rodzina, ale i bliscy, którym nie jest obojętny los chorego. To może być zarówno oddana sąsiadka, jak i koleżanka ze szkoły, która zna pacjenta 50 lat. Takie osoby mogą liczyć na naszą pomoc. To nie jest też tak, że narzucamy tę współpracę. Tylko obserwujemy, czy ona się przyda czy nie. Nie wszyscy potrafią korzystać ze wsparcia. Jeśli człowiek całe życie był wychowywany w arcydzielności, to może się okazać, że nie umie przyjąć pomocy. Musimy być i na to przygotowani. Natomiast prowadzimy też spotkania z żałobnikami oraz udzielamy pomocy psychologicznej osobom w żałobie.

Jak poinformować rodzinę, że pacjentowi zostały dni, tygodnie, miesiące życia?

To jest delikatna sprawa. W zasadzie staramy się tego nie oceniać tak, jak się słyszy, że komuś powiedziano, że "zostały 3 miesiące". Natomiast jeśli nasz pacjent w hospicjum wchodzi w stan umierania, to lekarze mają tutaj głos decydujący i zawiadamiają rodzinę. Nawet ostatnio, gdy liczba przypadków zakażeń na COVID-19 zmalała, zdarzyło nam się, że mąż otrzymał pozwolenie na pobycie z żoną po to, by potrzymać ją za rękę. Musimy być elastyczni i musimy patrzeć na to, co jest adekwatne do danej sytuacji.

Zobacz wideo: Po śmierci siostrzenicy wybuduje hospicjum dla dzieci

Dzień Dobry TVN

Zobacz także:

Siła jest kobietą. Tanatokosmetolożka ujawnia kulisy pracy: "Dzieci najbardziej zapadają mi w pamięci"

Kobiety po mastektomii pozują do niezwykłych aktów. „Życie bez piersi też może być piękne”

Freeganie pokazali, jak wyrzuca się w Polsce jedzenie. "Na jednym wyjściu były produkty o wartości ok. 160 zł"

Autor: Dominika Czerniszewska

podziel się:

Pozostałe wiadomości

Samotność, stres i szok młodej mamy. "W łazience się zamykałam i płakałam"

Samotność, stres i szok młodej mamy. "W łazience się zamykałam i płakałam"

Takiego programu dawno nie było. W pracy stawi się wyjątkowy skład prowadzących

Takiego programu dawno nie było. W pracy stawi się wyjątkowy skład prowadzących

Quiz. Sprawdź, co wiesz o wielkanocnych potrawach?

Quiz. Sprawdź, co wiesz o wielkanocnych potrawach?

Żurek i barszcz biały - czym się różnią te wielkanocne zupy?

Żurek i barszcz biały - czym się różnią te wielkanocne zupy?

Rebel Wilson straciła dziewictwo w wieku 35 lat. "Ludzie mogą poczekać, aż będą gotowi"

Rebel Wilson straciła dziewictwo w wieku 35 lat. "Ludzie mogą poczekać, aż będą gotowi"

Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym
Materiał promocyjny

Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym

Jak gwiazdy spędzają Wielkanoc? Marzena Rogalska: "Szaleństwo"

Jak gwiazdy spędzają Wielkanoc? Marzena Rogalska: "Szaleństwo"

Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

"Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

"Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego
Materiał promocyjny

Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego

Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu
Materiał promocyjny

10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu

Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"
Materiał promocyjny

Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"

Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

"Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

"Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy
Materiał promocyjny

Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy

Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"
Materiał promocyjny

Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"

Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?
Materiał promocyjny

Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?

"Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

"Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

"Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

"Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry
Materiał promocyjny

Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry

Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?
Materiał promocyjny

Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?

Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"
Materiał promocyjny

E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"

Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

#DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

#DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"

Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"