Każdy człowiek w swoim życiu przeżywa chwile smutku, niepokoju, momenty, w których nastrój się pogarsza, a nam po prostu nie chce się wychodzić z łóżka. W takich sytuacjach lubimy nadużywać terminu “depresja” - trzeba jednak pamiętać, że chwilowy spadek energii a depresja to dwie zupełnie różne rzeczy, choć objawy początkowe mogą być podobne. Jak wobec tego rozróżnić te dwa stany? Najlepiej sprawdzić po prostu, ile czasu objawy się utrzymują - jeśli obniżony nastrój, smutek, brak chęci do aktywności trwają dłużej niż dwa tygodnie, mamy prawo do niepokoju. Depresja bowiem nie pojawia się okresowo, jej objawy mają charakter stały.
Depresja - jakie są jej początki?
Depresja może wystąpić u obu płci i pojawić się w każdym wieku (spotykana jest nawet depresja u dzieci). Choroba ta narasta powoli i zdarza się, że jej początkowe objawy bywają niezauważone. Stopniowo obniża się nastrój, człowiek staje się apatyczny, bierny, jakakolwiek aktywność stanowi problem, najchętniej przebywa z dala od innych osób, w samotności , zamyka się w sobie. Z tego stanu nie są w stanie uwolnić go bliscy ani pozytywne wydarzenia w życiu chorego. To, co do tej pory przynosiło przyjemność, staje się obojętne. Kolejnym etapem jest ograniczanie aktywności życiowej . Początkowo dochodzi do rezygnacji z dotychczasowych zajęć i zainteresowań, następnie realizowane są jedynie czynności podstawowe i konieczne (wypróżnianie się, jedzenie), w skrajnych przypadkach niemożliwe jest również podejmowanie decyzji dotyczących aktywności, co prowadzi do utraty sensu wstawania z łóżka czy wykonywania najprostszych czynności higienicznych. Stopniowo zanika energia życiowa, pojawia się apatia i zmęczenie, które utrzymują chorego w przekonaniu, że realizacja nawet podstawowych czynności jest dla niego zbyt obciążająca.
Myślenie depresyjne to pesymistyczna ocena własnej przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Stopniowo tracone jest poczucie własnej wartości, obniża się samoocena, występuje poczucie bycia bezwartościowym, niepotrzebnym. Narastające poczucie utraty sensu życia, beznadziejności i myśli rezygnacyjnych prowadzą do pojawienia się myśli samobójczych (tak zwane myśli „S”), które, jeśli w porę nie zostaną podjęte odpowiednie kroki i leczenie, mogą prowadzić do prób samobójczych.
Nie wszystkie postaci depresji przebiegają jednak w tak typowy sposób. Zdarza się, że chorobie tej towarzyszą zachowania i dolegliwości, które mogą naśladować inne jednostki chorobowe (mówimy wówczas o depresji maskowanej ), co może wpływać na opóźnienie właściwej diagnozy, a co za tym idzie, podjęcie odpowiedniego leczenia.
Kto może zachorować na depresję?
Zaburzenia nastroju mogą dotknąć praktycznie każdego. Depresja może pojawić się w każdym wieku. Zdarza się, że występuje depresja u dzieci i depresja u młodzieży . W tych grupach wiekowych diagnozuje się ją jeszcze trudniej, gdyż objawy bywają bardzo niespecyficzne, a u nastolatków często są bagatelizowane i określane jako fanaberie młodego dorosłego. Chociaż pozornie choroba kojarzy się z kobietami, może także wystąpić depresja u mężczyzn. Mężczyźni często nie dopuszczają do siebie myśli, że pogorszenie nastroju i spadek napędu może być depresją. Z tego względu później zgłaszają się do specjalisty, a ich leczenie jest trudniejsze. U kobiet depresja może się również paradoksalnie pojawić także w chwilach, które dla kobiety powinny być szczególnie szczęśliwe. Depresja w ciąży i depresja poporodowa to poważne problemy. Częściej pojawiają się u kobiet, które nie mają wsparcia ze strony partnera i rodziny. Leczenie tych stanów jest trudne, gdyż większość leków jest przeciwwskazana w ciąży i w czasie karmienia.
Depresja - objawy
Objawy depresji mogą przypominać schorzenia neurologiczne, w których zaburzone zostają funkcje poznawcze, co może być z kolei mylone z udarem lub zmianami degeneracyjnymi tkanki mózgowej.
Mogą pojawiać się także zmiany rytmu dobowego z zaburzeniami sfery snu. Dla depresji częste są trudności w zasypianiu i tzw. “płytki sen”, który może być przyczyną nawet kilkunastu wybudzeń w trakcie 6-7 godzin snu. Czasem chory cierpi na bezsenność lub nadmierną senność , które pojawiają się w różnych porach dnia, choć nie są to objawy często spotykane. Charakterystyczne dla depresji jest również częste budzenie się w godzinach porannych (między trzecią a piątą rano).
Poza rytmem dobowym może dochodzić do zmian łaknienia . One również mogą przybierać dwie skrajne postaci. Może pojawić się utrata apetytu, a nawet wstręt do jedzenia, co nierzadko powoduje chudnięcie i utratę nawet kilku do kilkunastu kilogramów. Przeciwnością tych zaburzeń jest nadmierny, nietypowy apetyt, który może doprowadzić do szybkiego przybierania na wadze.
Wśród dolegliwości zwracają uwagę również zaburzenia popędu seksualnego dotyczące obu płci. Ponadto u kobiet mogą wystąpić zaburzenia cyklu płciowego i zaburzenia miesiączkowania.
Przyczyny depresji
Współcześnie rozpatrując przyczyny zaburzeń afektywnych , w tym depresji, często rozważa się z tzw. model biopsychospołeczny. W jego skład wchodzą trzy zasadnicze grupy czynników pretendujących do rozwoju depresji. Pierwsze to czynniki biologiczne, do których zaliczamy mutacje genowe, zaburzenia w produkcji i transporcie neuroprzekaźników, choroby przewlekłe, uzależnienia. Choroba mająca jedynie podłoże biologiczne, to depresja endogenna . Kolejną grupę stanowią czynniki psychologiczne, czyli narażenie na przewlekły stres, problemy rodzinne, zawodowe, finansowe. Ostatnie ogniwo to czynniki społeczne i kulturowe (sytuacja materialna, mieszkaniowa, obecność otoczenia i poczucie wsparcia najbliższych) - takie przyczyny mogą wywoływać np. depresję w ciąży, jeśli kobieta jest przerażona swoją sytuacją i nie odczuwa wsparcia od partnera, rodziny.
Leczenie depresji
Konsultacja psychiatryczna powinna się odbyć, jeśli objawy depresji utrzymują się dłużej niż 2 tygodnie i mają łagodne lub umiarkowane nasilenie. Jeśli wystąpi tzw. epizod ciężkiej depresji , któremu towarzyszą myśli samobójcze lub objawy wytwórcze (urojenia, omamy), konsultacja psychiatryczna powinna się odbyć niezwłocznie. Depresja z objawami wytwórczymi określana jest jako depresja psychotyczna i jej przebieg bywa wyjątkowo ciężki. Leczenie epizodów łagodnych i umiarkowanych odbywa się zazwyczaj ambulatoryjnie, podczas gdy ciężkie wymagają hospitalizacji.
Istotna jest kompleksowość terapii, tzn. połączenie metod farmakologicznych (właściwie dobrany lek/leki przeciwdepresyjne) oraz psychoterapii (i/lub inne formy terapii czy zajęć terapeutycznych) i psychoedukacji .
Zobacz film: Jak pomóc bliskim z depresją?
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN
Źródło zdjęcia głównego: Fot. Martin-dm/ Getty Images