Co to jest patriarchat? Różne rozumienia terminu

Szef krzyczy na pracownicę w biurze
Fot. Halfpoint Images / Getty Images
Czym jest patriarchat? Jak jest rozumiany w etnografii, socjologii, a jak w podejściu feministycznym? Na czym polega patriarchat w rodzinie, a na czym w społeczeństwie? Dominacja mężczyzn w społeczeństwie zaczęła się już w kulturach pierwotnych. Do dziś w większości krajów naszego kręgu kulturowego to kobieta przyjmuje nazwisko męża, a nie odwrotnie.
  • Co to jest patriarchat? Definicja etnograficzna
    • Patriarchat a patriarchalizm
      • Patriarchat w socjologii
        • Patriarchat w rozumieniu feministycznym
          • Rodzina patriarchalna

            Zobacz też: Kiedy wypada dzień ojca?

            Czym jest patriarchat? Słownikowe definicje obejmują kilka znaczeń: od systemu organizacji społeczeństwa, przez jednostkę kościelną, po określenie dominującej roli mężczyzny w świecie. Większość społeczeństw wyrosła z tradycji patriarchalnych. Matriarchalne hierarchie rodzinne i społeczne były i są bardzo rzadko spotykane.

            Co to jest patriarchat? Definicja etnograficzna

            Patriarchat w ujęciu etnograficznym oznacza organizację społeczeństwa opartą na dziedziczeniu w linii męskiej. Dziedziczy się nie tylko po ojcu, ale i po krewnych ze strony ojca (dzieci są włączane do grupy krewniaczej ojca). Dotyczy to zarówno majątku, nazwiska, jak i tytułów. Władza w społeczeństwie patriarchalnym jest więc sprawowana wyłącznie przez mężczyzn. W tego typu społeczeństwie małżonkowie po ślubie mieszkają u rodziny męża.

            System patrylinearny, czyli dziedziczenie po linii męskiej, występuje w społeczeństwach trzykrotnie częściej niż system matrylinearny (dziedziczenie po kądzieli).

            W nieco innym rozumieniu, patriarchat to nazwa ustroju we wspólnotach pierwotnych. Ojciec, głowa rodziny, miał władzę nad wszystkimi jej członkami. Mógł nawet decydować o ich życiu i śmierci, był ich właścicielem i mógł ich traktować jak część swojego majątku.

            Patriarchat a patriarchalizm

            Podejście patriarchalne jest nazywane patriarchalizmem. To sposób życia (niekoniecznie organizacja społeczeństwa) oparty na poszanowaniu tradycyjnych wartości, starszeństwa i związków rodzinnych. Według słownika PWN patriarchalizm to także ustrój patriarchalny.

            Patriarchalizm w socjologii

            Patriarchalizm w socjologii oznacza dominację mężczyzn nad kobietami – zarówno w społeczeństwie, jak i w rodzinie. Nie musi oznaczać, że kobiety mają niższy status. To jednak mężczyzna jest głową rodziny i musi zapewnić jej byt.

            Obecnie patriarchalizm przetrwał w systemach plemiennych i rodowych, w ograniczonym zakresie także w kulturach islamu.

            Patriarchat w rozumieniu feministycznym

            Według poglądów feministycznych, patriarchat nie zanikł wraz z kulturami pierwotnymi. Jego przejawy są widoczne nadal we współczesnych społeczeństwach na trzech poziomach:

            · organizacji życia społecznego w taki sposób, by kobiety musiały odgrywać przypisane im role,

            · traktowania kobiet wyłącznie w kategoriach reprodukcyjnych oraz jako obiekty seksualne,

            · w języku determinującym myślenie z punktu widzenia mężczyzn (fallogocentryzm, androcentryzm).

            Patriarchat współcześnie może funkcjonować w domach, w mediach, w wielu stosunkach społecznych.

            Rodzina patriarchalna

            Rodziny patriarchalne to takie, w których to ojciec decyduje, kontroluje, wymierza kary i nagradza. Chłopcy są wychowywani w taki sposób, by w przyszłości robić to samo – chwali się ich za odwagę i nieokazywanie słabości, ale nie wymaga się od nich, by włączali się w prace domowe. Dziewczynki natomiast chwali się za uległą postawę i obsługiwanie domowników. Patriarchalne wzorce płci są wpajane od najmłodszych lat.

            Taki patriarchalny model rodziny nie oznacza powrotu do tradycyjnego patriarchatu. Stosunki społeczne się zmieniły, krewni nie mogą być traktowani jak własność głowy rodu, przemoc w rodzinie jest piętnowana i karana, a kobiety uzyskały prawa wyborcze. Pozostała jednak dawna, patriarchalna hierarchia.

            Zobacz film: Pierwsza wizyta u psychologa. Jak wygląda? Źródło: Dzień Dobry TVN

            Patriarchat a biologia

            Zwolennicy kultury patriarchalnej twierdzą, że źródeł patriarchatu należy szukać w „naturalnym porządku” (przez tysiące lat rzeczywiście w większości społeczeństw rola mężczyzny była dominująca), a niektórzy dodają do tego także biologiczne różnice między kobietami a mężczyznami.

            W książce The inevitability of patriarchy ( Nieuchronność patriarchatu ) z 1974 r. Steven Goldberg twierdził, że u podłoża takich, a nie innych stosunków społecznych i rodzinnych leży genetyka i biologia. Jej publikacji odmówiono aż 69 razy, co sprawiło, że widnieje w Księdze Rekordów Guinnessa. Ale to z niej pochodzi znane przeświadczenie o naukowych podstawach patriarchatu .

            Tymczasem trudno jest stwierdzić, czy cechy tradycyjnie przypisywane mężczyznom (np. skłonność do agresji, ryzyka, dominacji) są efektem wychowania, czy zwiększonej ilości testosteronu we krwi. Szczególnie, że nie wszyscy mężczyźni wykazują tego rodzaju cechy. Tak jak kobiety nie zawsze są skuteczniejsze w wykorzystywaniu cech miękkich i empatii w rozwiązywaniu konfliktów.

            Różnice w poziomie inteligencji kobiet i mężczyzn nigdy nie zostały udowodnione.

            Co to patriarchat? Inne rozumienia terminu

            Patriarchat oznacza także urząd, godność patriarchy lub nazwę Kościoła jako jednostki administracyjnej, na czele której stoi. W Kościele prawosławnym najwyższą instytucją jest Ekumeniczny Patriarchat Prawosławny.

            Patriarchatem określamy także czasy biblijnych patriarchów.

            Bibliografia:

            http://www.psychologia.edu.pl/czytelnia/59-niebieska-linia/767-patriarchat-jako-zrodlo-przemocy.html

            http://www.goldberg-patriarchy.com/

            Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN

            podziel się:

            Pozostałe wiadomości

            Pomyśl, zanim udostępnisz zdjęcia swojego dziecka

            Pomyśl, zanim udostępnisz zdjęcia swojego dziecka

            Takiego programu dawno nie było. W pracy stawi się wyjątkowy skład prowadzących

            Takiego programu dawno nie było. W pracy stawi się wyjątkowy skład prowadzących

            Upiekłam fit "sernik" Anny Lewandowskiej. Bez glutenu, bez laktozy... bez smaku?

            Upiekłam fit "sernik" Anny Lewandowskiej. Bez glutenu, bez laktozy... bez smaku?

            Quiz. Sprawdź, co wiesz o wielkanocnych potrawach?

            Quiz. Sprawdź, co wiesz o wielkanocnych potrawach?

            Żurek i barszcz biały - czym się różnią te wielkanocne zupy?

            Żurek i barszcz biały - czym się różnią te wielkanocne zupy?

            Wielkanoc z Dzień Dobry TVN. Jakie świąteczne niespodzianki czekają widzów?

            Wielkanoc z Dzień Dobry TVN. Jakie świąteczne niespodzianki czekają widzów?

            Rebel Wilson straciła dziewictwo w wieku 35 lat. "Ludzie mogą poczekać, aż będą gotowi"

            Rebel Wilson straciła dziewictwo w wieku 35 lat. "Ludzie mogą poczekać, aż będą gotowi"

            Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

            Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

            Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym
            Materiał promocyjny

            Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym

            Wysyłają gościom wirtualne zaproszenia na ślub. Czy to dobry pomysł?

            Wysyłają gościom wirtualne zaproszenia na ślub. Czy to dobry pomysł?

            Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

            Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

            "Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

            "Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

            Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

            Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

            Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego
            Materiał promocyjny

            Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego

            Tuż po porodzie otrzymała od matki niestosowny prezent

            Tuż po porodzie otrzymała od matki niestosowny prezent

            Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

            Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

            Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

            Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

            10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu
            Materiał promocyjny

            10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu

            Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

            Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

            Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

            Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

            Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

            Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

            Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

            Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

            Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"
            Materiał promocyjny

            Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"

            Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

            Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

            Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

            Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

            Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

            Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

            "Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

            "Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

            Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy
            Materiał promocyjny

            Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy

            Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

            Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

            Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

            Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

            Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"
            Materiał promocyjny

            Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"

            Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

            Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

            Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

            Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

            Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

            Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

            Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?
            Materiał promocyjny

            Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?

            "Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

            "Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

            Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

            Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

            "Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

            "Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

            Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry
            Materiał promocyjny

            Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry

            Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

            Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

            Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

            Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

            Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?
            Materiał promocyjny

            Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?

            Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

            Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

            Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

            Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

            To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

            To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

            Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

            Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

            Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

            Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

            Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

            Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

            E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"
            Materiał promocyjny

            E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"

            Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

            Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

            Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

            Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

            Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

            Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

            Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

            Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

            9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

            9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

            Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

            Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

            Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

            Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

            #DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

            #DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

            Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

            Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

            Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

            Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

            Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

            Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

            Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"

            Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"