Wszystkie kwestie dotyczące warunków pracy kobiet w ciąży opisuje Kodeks Pracy. Zbiór przepisów pierwotnie uchwalony w 1974 roku porządkuje zagadnienia związane z zatrudnieniem, reguluje prawa i obowiązki zarówno pracowników, jak i pracodawców. Po 1989 roku Kodeks był nowelizowany kilkadziesiąt razy. Ostatnie zmiany przygotowane przez Radę Ministrów weszły w życie w maju 2018 roku.
Ciąża a nowa praca i praca na czas określony
Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży , a także w okresie urlopu macierzyńskiego, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy. Uzasadnienie, o którym mowa to zgoda Państwowej Inspekcji Pracy, wydana w toku postępowania i z konkretnego powodu - to furtka, która pojawiła się w nowelizacji Kodeksu Pracy z maja 2018 , umożliwiająca pracodawcy rozwiązanie umowy z kobietą w ciąży , ale musi być konkretny powód potwierdzony przez Inspekcję Pracy. Przepis zabraniający zwolnienia kobiety w ciąży nie dotyczy pracownicy zatrudnionej na okres próbny nieprzekraczający jednego miesiąca. Jednocześnie umowa o pracę zawarta na czas określony albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu - ten zapis nie dotyczy jednak umów na czas określony na zastępstwo
Ciąża a praca w nocy i praca w godzinach nadliczbowych
W sytuacji, kiedy obowiązki wynikające z zatrudnienia wymagają pracy w porze nocnej, pracodawca zatrudniający kobietę w ciąży jest obowiązany na okres jej ciąży zmienić rozkład czasu pracy - prawo wymusza na pracodawcy taką organizację czasu pracy, aby kobieta w ciąży nie musiała wykonywać pracy w porze nocnej , to znaczy w godzinach pomiędzy 21 a 7 rano. Jeśli jednak nie ma możliwości wprowadzenia takiej zmiany, pracodawca powinien przenieść kobietę w ciąży do innej pracy , której wykonywanie nie wymaga pracy w godzinach nocnych. Ostatecznie, jeśli i to nie jest możliwe, kobieta w ciąży powinna być zwolniona z obowiązku świadczenia pracy, przy czym zachowuje prawo do pełnego wynagrodzenia. Niezależnie od potrzeb firmy czy pracodawcy oraz ilości pracy, kobiet w ciąży nie można również zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani delegować poza stałe miejsce pracy. Oznacza to, że niezależnie od powodu kobieta w ciąży nie może pracować dłużej niż 8 godzin , ani nie może wykonywać pracy w jakimkolwiek innym miejscu niż miejsce, w którym jest zatrudniona - praca w innym oddziale, w terenie czy w delegacji.
Praca a badania w związku z ciążą
Kwestią bezdyskusyjną jest konieczność wykonywania różnych badań przez kobietę w ciąży. Nie zawsze badania takie można wykonać poza godzinami pracy. Wówczas pracodawca ma obowiązek udzielić kobiecie zwolnienia od pracy , tak by mogła przeprowadzić niezbędne, zalecone przez lekarza badania związane z ciążą . Jednocześnie za czas nieobecności w pracy z tego powodu pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Ciąża a praca w sklepie
Praca w sklepie często związana jest z pracą w pozycji stojącej. Przed nowelizacją w 2017 roku kobieta w ciąży nie mogła wykonywać pracy stojącej dłużej niż 3 godziny dziennie. Zmiany przepisów wprowadzone w 2017 roku i obowiązujące do dziś, skracają czas pracy w pozycji stojącej kobiet w ciąży do maksymalnie 15 minut ciągiem, po których musi nastąpić 15-minutowa przerwa . Jednocześnie kobiety w ciąży i kobiety karmiące dziecko piersią nie mogą wykonywać prac uciążliwych , niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, mogących mieć niekorzystny wpływ na ich zdrowie, przebieg ciąży lub karmienie dziecka piersią - reguluje to nowelizacja z 2018 roku.
Ciąża a praca fizyczna
Zapis w Kodeksie Pracy zakazujący kobietom w ciąży wykonywanie tzw. prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, reguluje między innymi kwestię pracy fizycznej. W rozporządzeniu do ustawy prawodawca definiuje "uciążliwość" i "szkodliwość", wskazując na pracę fizyczną związaną z regularnym dźwiganiem, przenoszeniem ciężkich rzeczy, pracę w hałasie czy w otoczeniu substancji chemicznych .
Kobieta w ciąży a praca przy komputerze
Przed wcześniejszą nowelizacją, która miała miejsce w maju 2017 roku, kobiety w ciąży mogły pracować przy komputerze tylko 4 godziny dziennie. Po wprowadzeniu zmian, które obowiązują również obecnie, kobieta w ciąży może pracować do 8 godzin dziennie, przy czym jednorazowo czas pracy przy komputerze nie może przekraczać 50 minut, po upływie których przysługuje kobiecie 10 minut przerwy . Zdaniem ekspertów z dziedziny medycyny pracy i ochrony pracy wydłużenie czasu pracy przy komputerze kobietom w ciąży dostosowuje prawo do realiów - uznano bowiem, że praca przy komputerze nie jest tak szkodliwa jak niegdyś, a zmiany są korzystne zarówno dla pracownic, jak i pracodawców.
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN